Tom Pan Cogito rozpoczyna kolejny rozdział twórczości Zbigniewa Herberta. Pojawienie się tytułowego bohatera wprowadza nowy ton w tej poezji: ton współczesnego inteligenta, inteligenckiego everymana, żyjącego w drugiej połowie XX wieku. To postać autoironicznie relacjonująca zmagania z samym sobą oraz myślowe potyczki ze światem. Pan Cogito zna i podziwia ideał stoickiej doskonałości, ale z pokorą przyjmuje do wiadomości ograniczenia oraz słabości własnej natury. Wypowiada się często z pozycji obserwatora, relacjonującego przebieg dziejących się spraw. Sytuację tę cechuje charakterystyczny dystans, wynikający z refleksyjnej umysłowości bohatera. Wrażenie owego dystansu ulega dodatkowo wzmocnieniu, kiedy Pan Cogito staje się postacią opisywaną w narracji trzecioosobowej. Choć w jego postawie dominuje pragnienie zrozumienia, Pan Cogito nie wierzy w ostateczne poznanie (Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy) i przeciwstawia mu wartości z porządku etycznego (Gra Pana Cogito). Najwyżej stawia proste odruchy serca, wierząc, że tylko one chronią przed światem, w którym sytuacje jednostkowe mniej się liczą niż zdarzenia masowe. Nie przypadkiem w piątym tomie poetyckim Herberta tak silnie odnawia się znany z wcześniejszych zbiorów głos współczucia wobec wszystkich istnień, nawet tych mitycznych czy nieożywionych. Empatia to jeden z filarów etosu Herberta. Drugi to wierność wyznawanym wartościom (Przesłanie Pana Cogito). Pan Cogito – czuły stoik w drodze do doskonałości. Pochodzący z 1974 roku tomik Pan Cogito wyznacza cezurę w poetyckim dorobku Zbigniewa Herberta. Odtąd do ostatnich tomów towarzyszyć poecie będzie tytułowa postać zbioru, poetyckie alter ego, choć nie zawsze porte-parole autora. Pojawienie się Pana Cogito zapowiadały te z wcześniejszych wierszy Herberta, które nazwać można poetyckimi medytacjami (Chciałbym opisać, Głos, Objawienie, Głos wewnętrzny, Co będzie). W porównaniu z nimi utwory pochodzące ze zbioru Pan Cogito cechuje jednak wyraźne nasilenie autoironii głównego bohatera. Introspekcyjne zgłębianie przez niego własnego wnętrza, dążenie do samodoskonałości, pojmowanej jako zapanowanie nad ciałem i umysłem, nieodmiennie przedstawiane jest w kategoriach życzliwie wyszydzanego niepowodzenia (Pan Cogito a perła, Pan Cogito a myśl czysta, Pan Cogito a ruch myśli). Tytułowy bohater tomu od pierwszych utworów charakteryzowany jest jako postać niedorastająca do wyznawanych ideałów (Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz), wewnętrznie niespójna (O dwóch nogach Pana Cogito), ubolewająca nad własną przeciętnością (Przepaść Pana Cogito, Codzienność duszy, Pan Cogito biada nad małością snów), ograniczeniami wyobraźni (Pan Cogito otrzymuje czasem dziwne listy) i słabościami (Pan Cogito a poeta w pewnym wieku). Sens tych (auto)degradacyjnych zabiegów wykracza jednak poza chęć deprecjacji głównego bohatera i wskazuje na śmieszność jego oczekiwań wobec siebie. Intencję tę ilustruje szczególnie wyraźnie wiersz Alienacje Pana Cogito, demaskujący iluzję samopoznania. Motyw pokornej akceptacji ludzkich niemożności pojawia się także w innych kontekstach: przy okazji zmagań z określeniem siebie jako jednostki (Siostra, Poczucie tożsamości, Pan Cogito myśli o powrocie do rodzinnego miasta), w perspektywie eschatologicznej poprzez nawiązanie do hinduistycznych nauk o wartości niewiedzy (Pan Cogito obserwuje zmarłego przyjaciela), w rezygnacji z uroszczeń języka (Pan Cogito rozważa różnicę między głosem ludzkim a głosem przyrody) i w pełnej gorzkiej ironii, przewrotnej impresji na temat śmierci poety Georga Heyma (Georg Heym – przygoda prawie metafizyczna). Świadomość ograniczeń ludzkiego poznania – pokazuje Herbert – nie tłumi jednak w człowieku tęsknoty za uzyskaniem pewności z zewnątrz (Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy, Pan Cogito szuka rady), choćby owa pewność nie miała wiązać się z żadną pojmowalną wiedzą (Pan Cogito spotyka w Luwrze posążek Wielkiej Matki). Przeciwnie, wyżej od wszelkich poznawczych racjonalizacji i generalizacji stawia poeta próby wniknięcia w wydarzenia dotyczące konkretnych ludzi (Pan Cogito czyta gazetę). Ufa „sercu, czystemu odruchowi sympatii” (Gra Pana Cogito) i z odrazą traktuje arytmetyczno-geometryczny punkt widzenia na sprawy ludzkie (Sekwoja, Hakeldama). Stąd tak częsty i ważny u Herberta ton współczucia (Rozmyślania o ojcu, Ci którzy przegrali, Historia Minotaura), znany dobrze z wcześniejszych tomików (Dwie krople, Mama, Zbieracz bambusu, Pięciu, Apollo i Marsjasz, Na pomoc Pompei, Wąwóz Małachowskiego). Herbertowska empatia nie ogranicza się zresztą tylko do innych ludzi, obejmuje wszystkie godne współczucia istoty i przedmioty (Stołek, Balkony, Nigdy o tobie, Skrzypce, Muszla, Osa, Koń wodny, Mysz kościelna, Krzesła, Pożegnanie miasta, Domy przedmieścia, Żeby wywieść przedmioty), a nawet tych, którzy na nią nie zasłużyli Kaligula). Pan Cogito nie jest jednak idealistą, wie, że odruchy serca giną w czasie „epidemii instynktu samozachowawczego” (Pan Cogito o postawie wyprostowanej) i że nie wszyscy potrafią pojąć sens ofiary Chrystusa (Rozmyślania Pana Cogito o odkupieniu). Niezgodę na taką rzeczywistość dzieli ze śmiejącym się cicho Prometeuszem (Stary Prometeusz), przekonawszy się – jak i on – że bunt jest daremny, cierpienie nieuniknione (Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu), a zawrócenie z drogi niemożliwe (Matka). Wie, że w świecie, który na potrzeby duchowe odpowiada „magią i gnozą” (Pan Cogito o magii), który „nie zna półtonów” i nie chce poznawać kształtów tajemnicy (Pan Cogito a pop), pozostaje tylko przyłączyć się do „tryumfalnego pochodu awangardy” (Co myśli Pan Cogito o piekle), pisać do kolorowych pism (Późnojesienny wiersz Pana Cogito przeznaczony dla kobiecych pism) albo iść wyprostowanym „wśród tych co na kolanach / wśród odwróconych plecami i obalonych w proch” (Przesłanie Pana Cogito). Pan Cogito wybiera tę ostatnią możliwość. W porównaniu z poprzednimi tomikami wierszy zbiór Pan Cogito odznacza się jeszcze większą rozpiętością poetyckich tonacji: ironia raz po raz przechodzi w czułość, patos w sarkazm, a szyderstwo w skargę. Ta zmienność decyduje o wieloznaczności poetyckich wypowiedzi formułowanych w prosty – na pozór – sposób. Dodatkowo na ich niejednoznaczność wpływa subtelne korzystanie przez Herberta z konwencji liryki maski i liryki roli, umożliwiających grę lirycznymi personami, uzyskiwanie różnych płaszczyzn znaczeniowych oraz budowanie dyskretnych znaków dystansu, chroniących uważnych czytelników przed pułapką dosłownych odczytań. Charakterystyczna dla tej poezji obrona życiowego konkretu przed opresją idealizującej abstrakcji, przejawiająca się w warstwie słownej poprzez przeciwstawianie ogólnym pojęciom spraw codziennych i zwyczajnych, odniesiona do egzystencji Pana Cogito zyskuje w jego monologach jeszcze silniejszą wymowę. Pan Cogito, tom jednogłośnie uznany za przełomowy w twórczości Herberta, należy bez wątpienia do najczęściej komentowanych zbiorów poety. Dodatkowo wiele odniesień do tego tomu odnaleźć można w tekstach dotyczących kolejnych książek poetyckich, których bohaterem bywa również stworzona przez poetę postać. Jan Błoński wywiódł w przekonujący sposób jej genezę. Wskazał, że zapowiedź pojawienia się owej postaci stanowią te z wcześniejszych wierszy, w których „podmiot obserwuje bohatera”, choć zarazem, jak zastrzega krytyk, „sam Herbert (…) pragnie (…) utrzymać czytelnika w przekonaniu, że podmiot i bohater liryczny są doskonale tożsami”. Metodycznej analizy tych i innych poetyckich osobliwości liryki autora Pana Cogito, w których krystalizacji kapitalną rolę odegrało powołanie do życia tytułowej postaci zbioru, podjął się w swojej książce o poezji Herberta Stanisław Barańczak. Spis treści: Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz O dwu nogach Pana Cogito Rozmyślenia o ojcu Matka Siostra Pan Cogito a perła Poczucie tożsamości Pan Cogito myśli o powrocie do rodzinnego miasta Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu Przepaść Pana Cogito Pan Cogito a myśl czysta Pan Cogito czyta gazetę Pan Cogito a ruch myśli Domy przedmieścia Alienacje Pana Cogito Pan Cogito obserwuje zmarłego przyjaciela Codzienność duszy Późnojesienny wiersz Pana Cogito Żeby wywiesić przedmioty Pan Cogito rozważa różnicę między głosem ludzkim a głosem przyrody Sekwoja Ci którzy przegrali Pan Cogito biada nad małością słów Pan Cogito a poeta w pewnym wieku Pan Cogito a pop Pan Cogito o magii Pan Cogito spotyka w Luwrze posążek Wielkiej Matki Historia Minotaura Stary Prometeusz Kaligula Hakeldama Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy Georg Heym – przygoda prawie metafizyczna Pan Cogito otrzymuje czasem dziwne listy Rozmyślenia Pana Cogito o odkupieniu Pan Cogito szuka rady Gra Pana Cogito Co myśli Pan Cogito o piekle Pan Cogito o postawie wyprostowanej Przesłanie Pana Cogito

^{Pan Cogito o cnocie Lyrics: Nic dziwnego / Że nie jest oblubienicą / Prawdziwych mężczyzn / Generałów / Atletów władzy / Despotów / Przez wieki idzie za nimi / Ta płaczliwa stara panna}

Pan Cogito jest obywatelem oblężonego miasta, którego mieszkańcy z obojętności i lenistwa, pozwolili na wejście wroga. Jako jeden z nielicznych, nie godzi się na takie postępowanie. Potępia ludzi, przez których miasto dostało się pod wpływy agresora, ale wie, że jest bezradny. On jednak nie chce stać się jednym z wielu, którzy bezmyślnie poddadzą się nowej, totalitarnej władzy. Postanawia, że chce umrzeć godnie, bo przynajmniej tyle mu pozostało.

(„Pan Cogito o postawie wyprostowanej”, PC). Zakończenie wiersza zdaje się antycypować nieuchronność pozycji horyzontalnej jako najbardziej naturalnego sposobu doświadczania indywidualnej eschatologii: 1W Utyceobywatelenie chcą się bronićw mieście wybuchła epidemiainstynktu samozachowawczegoświątynię wolnościzamieniono na pchli targsenat obraduje nad tymjak nie być senatemobywatelenie chcą się broniśuczęszczają na przyspieszone kursypadania na kolanabiernie czekają na wrogapiszą wiernopoddańcze mowyzakopują złotoszyją nowe sztandaryniewinnie białeuczą dzieci kłamaćotworzyli bramyprzez które wchodzi terazkolumna piaskupoza tym jak zwyklehandel i kopulacja2Pan Cogitochciałby stanąćna wysokości sytuacjito znaczyspojrzeć losowiprosto w oczyjak Katon Młodszypatrz żywotynie ma jednakmieczaani okazjiżeby wysłać rodzinę za morzeczeka zatem jak innichodzi po bezsennym pokojuwbrew radom stoikówchciałby mieć ciało z diamentui skrzydłapatrzy przez oknojak słońce Republikima się ku zachodowipozostało mu niewielewłaściwie tylkowybór pozycjiw której chce umrzećwybór gestuwybór ostatniego słowadlatego nie kładzie siędo łóżkaaby uniknąćuduszenia we śniechciałby do końcastać na wysokości sytuacjilos patrzy mu w oczyw miejsce gdzie byłajego głowaZaloguj się, aby przeczytać cały tekst. Krótko mówiąc, postacie znane z dzieł Tacyta lub Swetoniusza mogą służyć jako oskarżenie wobec obu dwudziestowiecznych totalitaryzmów, czego dowodem są wiersze: Powrót prokonsula (SP), Tusculum (N), Kaligula (PC), Pan Cogito o postawie wyprostowanej (PC), Boski Klaudiusz (ROM) oraz Przemiany Liwiusza (ENO).

Pan Cogito to postać wykreowana przez Zbigniewa Herberta. Imię bohatera pochodzi od łacińskiej sentencji Kartezjusza Cogito ergo sum (Myślę, więc jestem). Pan Cogito posiada wiele cech Herberta, lecz jednocześnie uosabia współczesnego człowieka Inteligentnego i wykształconego, który nie godzi się z otaczającym go światem. Jest to osoba prezentująca określone poglądy moralno-filozoficzne i przekazująca je czytelnikom. W zamyśle Herberta kreacja Pana Cogito miała mu pozwolić na etyczne nauczanie odbiorców, w jaki sposób powinni zachować się w danych sytuacjach oraz w całym swoim życiu. Przesłanie Pana Cogito Podmiotem „Przesłania Pana Cogito” jest tytułowy Pan Cogito, który zwracając się do adresatów na „ty”, przekazuje im wartości, jakie według niego powinny obowiązywać w dzisiejszym świecie. Podmiot liryczny przedstawia również aktualny obraz rzeczywistości, jednak nie jest on pozytywny z uwagi na fakt upadku podstawowych ideałów, które mimo to Pan Cogito chce przywrócić. Ma świadomość, że można to osiągnąć wyłącznie poprzez nieugiętą i konsekwentną postawę moralną, dlatego wykłada czytelnikowi swego rodzaju dekalog, jakim powinien się w życiu kierować. Uważa, że bez względu na przeciwności losu należy iść pod prąd i kierować się innymi wartościami niż te, jakie wyznaje większość społeczeństwa. Podmiot liryczny podkreśla, że postawa humanistyczna człowieka musi charakteryzować się buntem wobec zła, nonkonformizmem, szacunkiem dla godności, honorem, szczerością i pokorą. W tym celu przywołuje postaci z mitologicznych eposów, a także bohaterów biblijnych o niezłomnej postawie moralnej. W ten sposób Pan Cogito tworzy swego rodzaju nawołujący do odwagi moralnej i niezłomności zasad zbiór obowiązków i przykazań dla współczesnemu czytelnika, którego przestrzeganie pozwala nazwać się człowiekiem kierującym się w życiu humanizmem. Kreacja podmiotu lirycznego jest zatem mocno skrajna i wręcz nieugięta, co pozwala zaobserwować, jakie wartości cenił poeta. Na bazie wizerunku Pana Cogito bardzo wyraźnie widać, jaką postawę moralną wyznawał autor wiersza. Osobiście nie mógł jednak przekazać jej w sposób tak dosadny i jednoznaczny, dlatego posłużył się w tym celu tytułową postacią Pana Cogito. Pan Cogito o postawie wyprostowanej Utwór „Pan Cogito o postawie wyprostowanej” mówi o zrachowaniach w obliczu kataklizmu, tragedii lub jakiegokolwiek innego dużego niebezpieczeństwa, obrazując je na przykładzie upadającego afrykańskiego miasta Utyka, gdzie dowódca Katon Młodszy popełnił samobójstwo. W obliczu zagrożenia antyczny filozof zdecydował się odebrać sobie życie, aby nie doczekać haniebnej chwili upadku republiki. W ten sposób przyjmuje postawę wyprostowaną, czyli dumną i honorową, jednak podmiot liryczny wskazuje, że zachowanie większości ludzi zostało podporządkowane instynktowi przeżycia, który okazuje się ważniejszy niż honor i duma. Osoba mówiąca stwierdza, że czując oddech śmierci na plecach, ludzie gotowi są zapomnieć o podstawowych pojęciach moralnych i wyższych wartościach, byleby tylko ujść z życiem i zachować zgromadzone w jego trakcie dobra materialne. Taki oto pesymistyczny obraz postawy społeczeństwa wobec zagrożenia ukazuje pierwsza część wiersza, która kontrastuje z drugą, gdzie zostały zaprezentowane przemyślenia Pana Cogito. Ma on świadomość, że jest skazany na porażkę i nie ma szans na obronę republiki, jednak nie zamierza się poddawać i chce przyjąć los z honorem oraz dumą, zachowując tym samym swoje człowieczeństwo. Z tego względu zastanawia się nad wyborem metody samobójstwa, które pozwoli mu choć w małym stopniu wybrać swój los i nie poddać się otaczającej go dehumanizacji społeczeństwa wobec śmiertelnego zagrożenia. Wiersz „Pan Cogito o postawie wyprostowanej” prezentuje tytułową postać jako osobę bezkompromisową, nieugiętą moralnie, świadomą swoich celów, kierującą się wyższymi ideałami i zdeterminowaną w swoich dążeniach. Na tej podstawie można stwierdzić, iż jej wizerunek jest niemal identyczny jak w poprzednim wierszu. Rozmyślanie Pana Cogito o odkupieniu Innym wiersz z udziałem Pana Cogito nosi tytuł „Rozmyślanie Pana Cogito o odkupieniu”. Przedstawia on osobiste refleksje poety dotyczące ukrzyżowania Chrystusa i odkupienia tym samym przez Niego naszych win. Mimo tego podmiot liryczny w śmierci Jezusa widzi przede wszystkim niezawinione cierpienie spowodowane niezrozumiała wolą Ojca, czyli Boga. Dla niego ukrzyżowanie było wyłącznie aktem fizycznym, a nie podniosłą chwilą odkupienia ludzkości. Wynika to z faktu, że dla podmiotu lirycznego wszelkiego rodzaju przemoc i zabijanie, niezależnie od pobudek, z jakich one wynikają, są występkami przeciwko moralności i człowieczeństwu. Z tego względu, zamiast litować się nad ludźmi i w ich imieniu składać ofiarę z Jezusa, Bóg powinien zasiadać na swoim tronie i rządzić światem twardą ręką, dzierżąc w niej berło śmierci, ponieważ człowiek został tak skonstruowany, że wyłącznie strach przed konsekwencjami złych czynów może zmienić jego postawę, a nie miłosierdzie okazane poprzez odkupienie grzechów. W „Rozmyślaniu Pana Cogito o odkupieniu” po raz kolejny mamy zatem do czynienia z wizerunkiem mędrca dywagującego nad podstawowymi ludzkimi zachowaniami i wartościami. Jest to postać nieugięta, nad wyraz stanowcza i świadoma małości moralności człowieka, dlatego wyraża tak bezkompromisowe poglądy. Co myśli Pan Cogito o cierpieniu W utworze „Co myśli Pan Cogito o cierpieniu” autor porusza temat podejścia do cierpienia i negatywnych wydarzeń życiowych. Podmiot liryczny radzi czytelnikom, żeby przyjmowali cierpienie takim, jakim ono jest, gdyż stanowi integralną część ludzkiego życia, niezależnie od tego, czy mowa o bólu fizycznym, czy egzystencjalnym. Wskazuje, że mimo porażek człowiek w końcu się podnosi i może powrócić do normalnego stanu. Osoba mówiąca uświadamia również czytelnikowi, że w obliczu egzystencjalnego bólu należy zachować godność i nie użalać się nad sobą. Ponadto bez względu na zachowanie innych ludzi trzeba przeciwstawiać się złu, nawet jeśli ma to przynieść cierpienie. Choć podmiot liryczny jest świadomy, że w obliczu ludzkich tragedii trudno zachować się w odpowiedni sposób, to sugeruje, aby próbować z nich wyciągać wnioski, a nie załamywać się, ponieważ spotykają one każdego z nas. Sugeruje on, aby cierpienie przyjmować z jego wszystkimi konsekwencjami, zaakceptować je i nie próbować z nim walczyć, bo może to przynieść odwrotny skutek od zamierzonego. Widać więc, w przypadku wiersza „Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu” mamy do czynienia z obrazem cierpienia jako zjawiska nieubłaganego i przynależnego każdemu człowiekowi, które przy odpowiedniej postawie może być sposobem na dojrzenie i wniesienie do swojego życia nowych wartości. O dwu nogach Pana Cogito W utworze „O dwu nogach Pana Cogito” podmiot liryczny przedstawia sylwetkę Pana Cogito, zwracając szczególną uwagę na jego znacznie różniące się od siebie nogi – lewą i prawą. Niejednorodne kończyny Pana Cogito są tu symbolem dwoistości ludzkiej natury, która z jednej strony wybiega daleko marzeniami, chcąc osiągnąć pojmowane na rozmaite sposoby szczęście, a z drugiej zależy jej na przyziemnym spokoju, stabilizacji i bezpieczeństwie. Podmiot liryczny opisuje, jak Pan Cogito idzie przez życie, zataczając się lekko z powodu dwóch różnych nóg. Wiersz ten można interpretować jako obraz ludzkiego życia, w trakcie którego każdy z nas musi wybierać pomiędzy często wzajemnie wykluczającymi się wartościami i ideałami, stąd mowa o zataczaniu się. Nie zawsze bowiem jesteśmy w stanie bez najmniejszych wątpliwości dokonać ostatecznego wyboru, co wynika ze złożoności i dwoistości naszej natury, która z jednej strony pragnie metafizycznych, podniosłych doznań, a z drugiej szuka stabilizacji. Podmiot liryczny zdaje się mówić, że właśnie tacy są ludzie: różnorodni, niejednoznaczni i nierzadko niepotrafiący określić, kim tak naprawdę są i co ma dla nich największe znaczenie. Nieodłącznym elementem naszego życia jest cierpienie, które jest nieuniknione i bolesne. Jak mówi Herbert, póki cierpimy mamy pewność, że istniejemy. Herbert tworzy postać przekazującą nam zbiór wartości, którymi powinniśmy się w życiu kierować. Jest to swego rodzaju moralista-filozof przedstawiający również postawy moralne. Nie rozumie on w pełni otaczającego go świata, ale jest człowiekiem inteligentnym i zarazem nie wyróżniającym się. Cogito nawołuje do życia według własnych zasad, nakazuje nie poddawać się w codziennym życiu, przekonuje, by na pierwszym miejscu postawić honor i umiejętności godnego życia. Można go określić jako nieugiętego i wyprostowanego moralnie mędrca nakazującego kurczowe trzymanie się podstawowych pojęć etycznych, aby w ten sposób zachować we współczesnym świecie resztki człowieczeństwa. Bibliografia I Literatura podmiotu: 1. Z. Herbert, Przesłanie Pana Cogito [w:] Z. Herbert, Pan Cogito, Wrocław 1998r, 2. Z. Herbert, Pan Cogito o postawie wyprostowanej [w:] Z. Herbert, Pan Cogito, Wrocław 1998r, str. 85. 3. Z. Herbert, Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu [w:] Z. Herbert, Pan Cogito, Wrocław 1998r, str. 17. 4. Z. Herbert, Rozmyślania Pana Cogito o odkupieniu [w:] Z. Herbert, Pan Cogito ,Wrocław 1998r, str. 7 5. Z. Herbert, O dwu nogach Pana Cogito [w:] Z. Herbert, Pan Cogito , Wrocław 1998r, str. 7.

Autor „Pana Cogito”. Autor tomu poetyckiego „Pan Cogito”. Autor wiersza „Przesłanie Pana Cogito”. Apoloniusz, autor zadań z Rozrywki, autor fraszek. autor "Rzeczy" i autor "Monisza". Autor „Kariery Autora Ui”. autor "Kobiety z wydm". Wszystkie rozwiązania dla AUTOR „PANA COGITO”. Pomoc w rozwiązywaniu krzyżówek. Pan Cogito obserwuje w lustrze swoj± twarz Kto pisał nasze twarze na pewno ospa kaligraficznym piórem znacz±c swoje „o” lecz po kim mam podwójny podbródek po jakim żarłoku gdy cała moja dusza wzdycha do ascezy dlaczego oczy osadzone tak blisko wszak to on nie ja wypatrywał w¶ród chaszczy najazdu Wenedów uszy zbyt odstaj±ce dwie muszle ze skóry zapewne spadek po praszczurze który łowił echo dudni±cego pochodu mamutów przez stepy czoło niezbyt wysokie my¶li bardzo mało – kobiety złoto ziemia nie dać się str±cić z konia – ksi±żę my¶lał za nich a wiatr niósł po drogach darli palcami mury i nagle z wielkim krzykiem spadli w próżnię by powrócić we mnie a przecież kupowałem w salonach sztuki pudry mikstury ma¶cie szminki na szlachetno¶ć przykładałem do oczu marmur zieleń Veronese’a Mozartem nacierałem uszy doskonaliłem nozdrza woni± starych ksi±żek przed lustrem twarz odziedziczon± worek gdzie fermentuj± dawne mięsa ż±dze i grzechy ¶redniowieczne paleolityczny głód i strach jabłko upada przy jabłoni w łańcuch gatunków spięte ciało tak to przegrałem turniej z twarz± Powrót do spisu wierszy O dwu nogach Pana Cogito Lewa noga normalna rzekłby¶ optymistyczna trochę przykrótka chłopięca w u¶miechach mię¶ni z dobrze modelowan± łydk± prawa pożal się Boże – chuda z dwiema bliznami jedn± wzdłuż ¶cięgna Achillesa drug± owalna bladoróżow± sromotna pami±tka ucieczki lewa skłonna do podskoków taneczna zbyt kochaj±ca życie żeby się narażać prawa szlachetnie sztywna drwi±ca z niebezpieczeństwa tak oto na obu nogach lewej któr± przyrównać można do Sancho Pansa i prawej przypominaj±cej błędnego rycerza idzie Pan Cogito Przez ¶wiat Zataczaj±c się lekko Powrót do spisu wierszy Rozmy¶lania o ojcu Jego twarz groĽna w chmurze nad wodami dzieciństwa (tak rzadko trzymał w ręku moj± ciepł± głowę) podany do wierzenia win nie przebaczaj±cy karczował bowiem lasy i prostował ¶cieżki wysoko niósł latarnię gdy weszli¶my w noc my¶lałem że usi±dę po jego prawicy i rozdzielać będziemy ¶wiatło od ciemno¶ci i s±dzić naszych żywych – stało się inaczej tron jego wiózł na wózku sprzedawca starzyzny i hipoteczny wyci±g mapę naszych wło¶ci urodził się po raz drugi drobny bardzo kruchy o skórze przeĽroczystej chrz±stkach bardzo nikłych pomniejszał swoje ciało abym mógł je przyj±ć w nieważnym miejscu jest cień pod kamieniem on sam ro¶nie we mnie jemy nasze klęski wybuchamy ¶miechem gdy mówi± jak mało trzeba aby się pojednać Powrót do spisu wierszy Matka Upadł z jej kolan jak kłębek włóczki. Rozwijał się w po¶piechu I uciekał na o¶lep. Trzymała pocz±tek życia. Owijała na palec Serdeczny jak pier¶cionek, chciała uchronić. Toczył się po ostrych Pochyło¶ciach, czasem pi±ł się pod górę. Przychodził spl±tany I milczał. Nigdy już nie powróci na słodki tron jej kolan. Wyci±gnięte ręce ¶wiec± w ciemno¶ci jak stare miasto. Powrót do spisu wierszy Siostra Dzięki nieznacznej różnicy wieku zażyło¶ciom dziecinnym wspólna k±piel tajemnicy puszystych włosów i miękkiej skóry mały Cogito odkrył – że mógł być siostr± (było to tak proste jak zamienienie miejsca przy stole gdy rodzice wyszli i babka pozwalała na wszystko) a ona wła¶cicielk± jego imienia łuku męskiego roweru ba nosa na szczę¶cie nosy mieli różne brak podobieństwa fizycznego pozwoli unikn±ć dramatycznych konsekwencji skończyło się na dotyku dotyk się nie otworzył i młody Cogito pozostał w granicach swojej skóry ziarno w±tpliwo¶ci podważenie principium in dividuationis tkwiło wszakże głęboko i pewnego popołudnia trzynastoletni Cogito ujrzawszy na ulicy Legionów dorożkarza poczuł się nim tak dokładnie że wysypały się mu rude w±sy a rękę sparzył zimny bat Powrót do spisu wierszy Pan Cogito a perła Czasem przypomina Pan Cogito, nie bez wzruszania, młodzieńczy swój marsz ku doskonało¶ci, owe juvenilne per aspera ad astra. Otóż zdarzyło się mu pewnego razu, gdy spieszył na wykłady, że wpadł mu do buta mały kamyk. Umiejscowił się zło¶liwie żywym ciałem a skarpet±. Rozs±dek nakazywał pozbyć się intruza, ale zasada amor fati – przeciwnie, znoszenie go. Wybrał drugie, heroiczne rozwi±zanie. Z pocz±tku wygl±dało na niegroĽne, po prostu doskwieranie i nic więcej, ale po jakim¶ czasie w polu nie¶wiadomo¶ci pojawiła się pięta, i to w momencie, kiedy młody Cogito mozolnie chwytał my¶l profesora rozwijaj±cego temat pojęcia idei u Platona. Pięta rosła, nabrzmiewała, pulsowała, z bladoróżowej stawała się pur- purowa jak zachodz±ce słońce, wypierała z głowy nie tylko ideę Platona, ale wszystkie inne idee. Wieczorem przed udaniem się na spoczynek wysypał ze skar- petki obce ciało. Było to małe, zimne, żółte ziarenko piasku. Pięta była przeciwnie duża, gor±ca i ciemna od bólu. Powrót do spisu wierszy Poczucie tożsamo¶ci Je¶li miał poczucie tożsamo¶ci to chyba z kamieniem Z piaskowcem niezbyt sypkim jasnym jasnoszarym Który ma tysi±c oczu z krzemienia (porównanie bez sensu kamień widzi skór±) je¶li miał poczucie głębokiego zwi±zku to wła¶nie z kamieniem nie była to wcale idea niezmienno¶ci kamień był różny leniwy w blasku słońca brał ¶wiatło jak księżyc gdy zbliżała się burza ciemniał sino jak chmura potem pił deszcz łapczywie i te zapasy z wod± słodkie unicestwienie zmaganie żywiołów spięcia elementów zatracenie natury własnej pijana stateczno¶ć były zarazem piękne i upokarzaj±ce więc w końcu trzeĽwiał w powietrzu suchym od piorunów wstydliwy pot ulotny obłok miłosnych zapałów Powrót do spisu wierszy Pan Cogito my¶li o Powrocie do rodzinnego miasta Gdybym tam wrócił pewnie bym nie zastał ani jednego cienia z domu mego ani drzew dzieciństwa ani krzyża z żelazn± tabliczk± ławki na której szeptałem zaklęcia kasztany i krew ani też żadnej rzeczy która nasza jest wszystko co ocalało to płyta kamienna z kredowym kołem stoję w ¶rodku na jednej nodze na moment przed skokiem nie mogę urosn±ć choć mijaj± lata a w górze hucz± planety i wojny stoję w ¶rodku nieruchomy jak pomnik na jednej nodze przed skokiem w ostateczno¶ć kredowe koło rudzieje tak jak stara krew wokół rosn± kopczyki popiołu do ramion do ust Powrót do spisu wierszy Pan Cogito rozmy¶la o cierpieniu Wszystkie próby oddalenia tak zwanego kielicha goryczy – przez refleksję opętańcz± akcję na rzecz bezdomnych kotów głęboki oddech religię – zawiodły należy zgodzić się pochylić łagodnie głowę nie załamywać r±k posługiwać się cierpieniem w miarę łagodnie jak protez± bez fałszywego wstydu ale także bez pychy nie wywijać kikutem nad głowami innych nie stukać biał± lask± w okna sytych pić wyci±g gorzkich ziół ale nie do dna zostawić przezornie parę łyków na przyszło¶ć przyj±ć ale równocze¶nie wyodrębnić w sobie i je¶li to jest możliwe stworzyć z materii cierpienia rzecz albo osobę grać z nim oczywi¶cie grać bawić się z nim bardzo ostrożnie jak z chorym dzieckiem wymuszaj±c w końcu głupimi sztuczkami nikły u¶miech Powrót do spisu wierszy Przepa¶ć Pan Cogito W domu zawsze bezpiecznie ale zaraz za progiem gdy rankiem Pan Cogito wychodzi na spacer napotyka – przepa¶ć nie jest to przepa¶ć Pascala nie jest to przepa¶ć Dostojewskiego jest to przepa¶ć ma miarę Pana Cogito dni bezdenne dni budz±ce grozę idzie za nim jak cień przystaje przed piekarni± w parku przed ramię Pan Cogito czyta z nim gazetę uci±żliwa jak egzema przywi±zana jak pies za płytka żeby pochłonęła głowę ręce i nogi kiedy¶ być może przepa¶ć wyro¶nie przepa¶ć dojrzej i będzie poważna żeby tylko wiedzieć jak± pije wodę jakim karmić j± ziarnem teraz Pan Cogito mógłby zebrać parę gar¶ci piasku zasypać j± ale nie czyni tego więc kiedy wraca do domu zostawia przepa¶ć za progiem przykrywaj±c starannie kawałkiem starej materii Powrót do spisu wierszy Pan Cogito a my¶l czysta Stara się Pan Cogito osi±gn±ć my¶l czyst± przynajmniej przed za¶nięciem lecz samo już staranie nosi zarodek klęski więc kiedy dochodzi do stanu że my¶l jest jak woda wielka i czysta woda przy obojętnym brzegu marszczy się nagle woda i fala przynosi blaszane puszki drewno kępkę czyich¶ włosów prawdę rzekłszy Pan Cogito nie jest całkiem bez winy nie mógł oderwać wewnętrznego oka od skrzynki na listopad w nozdrzach miał zapach morza ¶wierszcze łaskotały ucho i czuł pod żebrem palce nieobecnej był pospolity jak inni umeblowane my¶li skóra ręki na poręczy krzesła bzdura czuło¶ci na policzku kiedy¶ kiedy¶ póĽniej kiedy ostygnie osi±gnie stan satori i będzie jak polecaj± mistrzowie pusty i zdumiewaj±cy Powrót do spisu wierszy Pan Cogito czyta gazetę Na pierwszej stronie meldunki o zabiciu 120 żołnierzy wojna trwa długo można się przyzwyczaić tuż obok doniesienie o sensacyjnej zbrodni z portretem mordercy oko Pana Cogito przesuwa się obojętnie po żołnierskiej hekatombie aby zagłębić się z lubo¶ci± w opis codziennej makabry trzydziestoletni robotnik rolny pod wpływem nerwowej depresji zabił sw± żonę i dwoje małych dzieci podano dokładnie przebieg morderstwa położenie ciał i inne szczegóły 120 poległych daremnie szukać na mapie zbyt wielka odległo¶ć pokrywa ich jak dżungla nie przemawiaj± do wyobraĽni jest ich dużo cyfra zero na końcu przemienia ich w abstrakcję temat do rozmy¶lenia: arytmetyka współczucia Powrót do spisu wierszy Pan Cogito a ruch my¶li My¶li chodz± po głowie mówi wyrażenie potoczne wyrażenie potoczne przecenia ruch my¶li większo¶ć z nich stoi nieruchomo po¶rodku nudnego krajobrazu szarych pagórków wyschłych drzew czasem dochodz± do rw±cej rzeki cudzych my¶li staj± na brzegu na jednej nodze jak głodne czaple ze smutkiem wspominaj± wyschłe Ľródła kręc± się w kółko w poszukiwaniu ziaren nie chodz± bo nie zajd± nie chodz± bo nie ma dok±d siedz± na kamieniu załamuj± ręce pod chmurnym niskim niebem czaszki Powrót do spisu wierszy Domy przedmie¶cia W jesienne bezsłoneczne popołudnie Pan Cogito lubi odwiedzać brudne przedmie¶cia. Nie ma – mówi – czystszego Ľródła melancholii. Domy przedmie¶cia o podkr±żonych oknach domy kaszl±ce cicho dreszcze tynku domy o rzadkich włosach chorej cerze tylko kominy marz± chuda skarga dochodzi do brzegu lasu na brzeg wielkiej wody chciałbym wam wymy¶lać imiona napełniać zapachem Indii ogniem Bosforu gwarem wodospadów domy przedmie¶cia o zapadniętych skroniach domy żuj±ce skórkę chleba zimne jak sen paralityka których schody s± palm± kurzu domy stale na sprzedaż zajazdy nieszczę¶cia domy które nigdy nie były w teatrze szczury domów przedmie¶cia zaprowadĽcie je nad brzeg oceanu niech usi±d± w gor±cym piasku niech ogl±daj± noc podzwrotnikow± niech fala ich nagrodzi burzliw± owacj± jak przystoi tylko zmarnowanym żywotem Powrót do spisu wierszy Alienacje Pana Cogito Pan Cogito trzyma w ramionach Ciepł± amforę głowy Reszta ciała jest ukryta widzi j± tylko dotyk przygl±da się ¶pi±cej głowie obcej a pełnej czuło¶ci jeszcze raz stwierdza ze zdumieniem że istnieje kto¶ poza nim nieprzenikniony jak kamień o granicach które otwieraj± się tylko na moment potem morze wyrzuca na skalisty brzeg o własnej krwi obcym ¶nie uzbrojony w swoj± skórę Pan Cogito oddala ¶pi±c± głowę delikatnie żeby nie zostawić na policzku odcisków palców i odchodzi samotny w wapno po¶cieli Powrót do spisu wierszy Pan Cogito obserwuje zmarłego przyjaciela oddychał ciężko na kołdrze poruszały się jego palce kiedy powrócił nie zastał już przyjaciela na jego miejscu leżało co¶ innego z przekrzywion± głow± i wytrzeszczonymi oczami normalna krz±tanina przybiegł lekarz wbił strzykawkę która napełniła się ciemn± krwi± Pan Cogito zaczekał jeszcze chwilę wpatrywał się w to co zostało było puste jak worek kurczyło się coraz bardziej ¶ciskane niewidzialnymi kleszczami miażdżone innym czasem gdyby obrócił się w kamień w ciężk± rzeĽbę z marmuru obojętn± i godn± jaka byłaby ulga leżał na w±skim przyl±dku zniszczenia oderwany od pnia porzucony jak kokon obiad talerze dzwoniły na Anioł Pański aniołowie nie schodzili z góry Upaniszady pocieszały kiedy mowa jego wejdzie w my¶l my¶l w oddech oddech w żar żar w najwyższe bóstwo wtedy już poznać nie może więc nie mógł poznać i był nieprzenikniony z węzełkiem zgrzebnej tajemnicy u wrót doliny Powrót do spisu wierszy Codzienno¶ć duszy Rano myszy biegaj± po głowie na podłodze głowy strzępy rozmów odpadki poematu wchodzi pokojowa muza w niebieskim fartuchu zamiata do mego pana to przychodz± lepsi go¶cie taki dajmy na to Heraklit z Efezu albo prorok Izajasz dzi¶ nikt nie dzwoni pan chodzi zdenerwowany mówi do siebie drze niewinne papiery wieczorem wychodzi w niewiadomym kierunku muza odpina niebieski fartuch opiera łokcie na parapecie wyci±ga szyję czeka na swego żandarma z rudymi w±sami Powrót do spisu wierszy PóĽnojesienny wiersz Pan Cogito Przeznaczony dla kobiecych pism Pora spadania jabłek jeszcze li¶cie się broni± rankiem mgły coraz cięższe łysieje powietrze ostatnie ziarna miodu pierwsza czerwień klonów zabity lis na polu rozstrzelana przestrzeń jabłka zejd± pod ziemię pnie podejd± do oczu zatrzasn± li¶cie w kufrach i odezwie się drewno słychać teraz wyraĽnie jak planety się tocz± wschodzi wysoki księżyc przyjm na oczy bielmo Powrót do spisu wierszy Żeby wywie¶ć przedmioty Żeby wywie¶ć przedmioty z ich królewskiego milczenia, trzeba albo podstępu, albo zbrodni. Zamarzł± taflę drzwi – roztapia pukanie zdrajcy, opuszczony na posadzkę kielich krzyczy jak ranny ptak, a podpalony dom gada wielomównym językiem ognia, językiem zdyszanego epika, to o czym milczało łóżko, kufry, zasłony. Powrót do spisu wierszy Pan Cogito rozważa różnicę między głosem ludzkim a głosem przyrody Niezmordowana jest oracja ¶wiatów mogę to wszystko powtórzyć od nowa z piórem odziedziczanym po gęsi i Homerze z pomniejszon± włócznia stan±ć wobec żywiołów mogę to wszystko powtórzyć od nowa przegra ręka od góry gardło słabsze od Ľródła nie przekrzyczę piasku nie zwi±żę ¶lin± metafory oka z gwiazd± i z ruchem przy kamieniu z ziarnistego milczenia nie wyprowadzę ciszy a przecież zebrałem tyle słów w jednej linii dłuższej od wszystkich linii dłoni a zatem dłuższej od losu w linii wymierzonej poza linii rozkwitaj±cej prostej jak odwaga linii ostatecznej lecz była to zaledwie miniatura horyzontu i dalej tocz± się pioruny kwiatów oratio traw oratio chmur mamrocz± chóry drzew spokojnie płonie skała ocean gasi zachód dzień połyka noc i na przeł±czy wiatrów nowe wstaje ¶wiatło a ranna mgła podnosi tarczę wyspy Powrót do spisu wierszy Sekwoja Gotyckie wieże z igliwia w dolinie potoku niedaleko Mount Tamalpais gdzie rankiem i wieczorem gęsta mgła jak oceanu gniew i uniesienie w tym rezerwacie olbrzymów pokazuj± przekrój drzewa miedziany pień zachodu o słojach niezmiernie regularnych jak kręgi na wodzie i kto¶ przewrotny wpisał daty ludzkiej historii cal od ¶rodka pnia pożar dalekiego Rzymu za czasów Nerona w połowie bitwa pod Hastings nocna wyprawa drakkarów popłoch Anglosaksonów ¶mierć nieszczęsnego Harolda opowiedziana jest cyrklem i wreszcie tuż przy wybrzeżu kory l±dowanie Aliantów w Normandii Tacyt tego drzewa był geometrów nie znał przymiotników nie znał składni wyrażaj±cej przerażenie nie znał żadnych słów więc liczył dodawał lata i wieki jakby chciał powiedzieć że nie ma nic poza narodzinami i ¶mierci± nic tylko narodziny i ¶mierć a wewn±trz krwawa miazga sekwoi Powrót do spisu wierszy Ci którzy przegrali Ci którzy przegrali tańcz± z dzwonkami u nóg w kajdanach ¶miesznych strojów w piórach zdechłego orła unosi się kurz współczucia na małym placku i filmowy karabin strzela łagodnie i celnie podnosz± siekierę z blachy łukiem jak brew morduj± li¶cie i cienie więc tylko bęben bęben huczy i przypomina dawn± dumę i gniew oddali historię i weszli w lenistwo gablotek leż± w grobowcu pod szkłem obok wiernych kamieni ci którzy przegrali – sprzedaj± pod pałacem gubernatora w Santa Fe (długi parterowy budynek ciepła spieczona ochra br±zowe kolumny z drzewa wystaj±ce belki stropu na których wisi ostry cień) sprzedaj± paciorki amulety boga deszczu i ognia model ¶wi±tyni Kiva ze stercz±cymi w górę dwiema słomkami drabiny po której schodzi urodzaj kup boga echo jest tani i milczy wymownie gdy waha się na wyci±gniętej ku nam ręce z neolitu Powrót do spisu wierszy Pan Cogito biada nad mało¶ci± snów I sny malej± gdzie s± te senne orszaki naszych babek i dziadków gdy barwni jak ptaki lekkomy¶lni jak ptaki wstępowali wysoko na schody cesarskie tysi±c ¶wieciło paj±ków a dziadek już tylko oswojony a lask± przyciskał do boku srebrn± szpadę i nie kochan± babkę która była tak uprzejma że przybrała dla niego twarz pierwszej miło¶ci do nich z obłoków podobnych do kłębów tytoniowego dymy przemawiał Izajasz i widzieli jak ¦więta Teresa blada jak opłatek niosła prawdziwy koszyk chrustu ich groza była wielka jak horda tatarska a szczę¶cie we ¶nie tak jak złoty deszcz mój sen – dzwonek golę się w łazience otwieram drzwi inkasent wręcza mi rachunek za gaz i elektryczno¶ć nie mam pieniędzy wracam do łazienki rozmy¶laj±c nad liczb± 63,50 podnoszę oczy i wtedy widzę w lustrze twarz moj± tak realnie że budzę się z krzykiem gdyby choć raz mi się przy¶nił czerwony kubrak kata lub naszyjnik królowej byłbym wdzięczny snom Powrót do spisu wierszy Pan Cogito a poeta w pewnym wieku 1 Poeta w porze przekwitania Zjawisko osobliwe 2 ogl±da się w lustrze rozbija lustro 3 w bezksiężycow± noc topi metrykę w czarnym stawie 4 podgl±da młodych na¶laduje ich kołysanie bioder 5 przewodniczy zebraniu niezależnych trockistów namawia do podpalenia 6 pisze listy do Prezesa Układu Słonecznego pełne intymnych wyznań 7 poeta w pewnym wieku w ¶rodku niepewnego wieku 8 zamiast hodować bratki i onomatopeje sadzi kolczaste eksklamacje inwektywy i traktaty 9 czyta na przemian Izajasza i Kapitał potem w ferworze dyskusji mieszaj± mu się cytaty 10 poeta w porze niejasnej między odchodz±cym Erosem a Thanatosem który nie wstał jeszcze z kamienia 11 pali haszysze ale nie widzi ani nieskończono¶ci ani kwiatów ani wodospadów widzi procesję zakapturzonych mnichów wchodz±cych na skalist± górę ze zgaszonymi pochodniami 12 poeta w pewnym wieku wspomina ciepłe dzieciństwo bujn± młodo¶ć niechlubny wiek męski 13 gra w Freuda gra w nadzieję gra w czerwone i czarne gra w ciało i ko¶ci gra i przegrywa zanosi się nieszczerym ¶miechem 14 dopiero teraz rozumie ojca nie może wybaczyć siostrze która uciekła z aktorem zazdro¶ci młodszemu bratu pochylony nad fotografi± matki próbuje jeszcze raz namówić j± do poczęcia 15 sny niepoważnie pubertalne ksi±dz katecheta stercz±ce przedmioty i nie dosiężna Jadzia 16 ogl±da o ¶wicie swoj± rękę dziwi się skórze podobnej do kory 17 na tle młodego błękitu białe drzewo jego żył Powrót do spisu wierszy Pan Cogito a pop 1 W czasie koncertu pop Pan Cogito rozmy¶la nad estetyk± hałasu sama idea owszem poci±gaj±ca być bogiem to znaczy ciskać gromy albo mniej teologicznie połkn±ć język żywiołów zast±pić Homera trzęsieniem ziemi Horacego kamienn± lawin± wydobyć z trzewi to co jest w trzewiach przerażenie i głód obnażyć drogi pokarmu obnażyć drogi oddechu obnażyć drogi poż±dania grać na czerwonym gardle oszalałe pie¶ni miłosne 2 kłopot polega na tym że krzyk wymyka się formie jest uboższy głosu który wznosi się i opada krzyk dotyka ciszy ale przez ochrypnięcie a nie przez wolę opisania ciszy jest jaskrawie ciemny z niemocy artykulacji odrzucił łaskę humoru albowiem nie zna półtonów jest jak ostrze wbite w tajemnicę lecz nie oplata się wokół tajemnicy nie poznaje jej kształtów wyraża jej prawdę uczuć z rezerwatów przyrody szuka utraconego raju w nowych dżunglach porz±dku modli się o ¶mierć gwałtown± i ta mu zostanie przyznana Powrót do spisu wierszy Pan Cogito o magii 1 Ma racje Micea Eliade jeste¶my – mimo wszystko społeczeństwem zaawansowanym magia i gnoza kwitnie jak nigdy sztuczne raje sztuczne piekła sprzedawane s± na rogu ulicy w Amsterdamie odkryto plastykowe narzędzia tortur dzieweczka z Massachusetts przyjęła chrzest krwi katatonicy siódmego dnia staj± na pasch startowych porwie ich czwarty wymiar karetka z ochrypł± syren± przez Telegraph Street płyn± ławice brodaczy w słodkim zapachu nirwany Ja¶ Goł±b ¶nił że jest bogiem a bóg nico¶ci± spływał wolno jak piórko z wieży Eiffla nieletni filozof uczeń Sade’a przecina umiejętnie brzuch ciężarnej kobiety i krwi± maluje na ¶cianie wersety zagłady do tego orgie orientalne wymuszone i trochę nudne 2 rosn± z tego fortuny gałęzie przemysłu gałęzie zbrodni pracowite stateczki płyn± w podróż po nowe korzenie inżynierowie wizualnej rozpusty pracuj± bez wytchnienia zziajani alchemicy halucynacji produkuj± nowe dreszcze nowe kolory nowe jęki i rodzi się sztuka agresywnej epilepsji z czasem deprawatorzy osiwiej± i pomy¶l± o zado¶ćuczynieniu powstan± wtedy nowe więzienia nowe azyle nowe cmentarze jest to jednak wizja lepszej przyszło¶ci na razie magia kwitnie jak nigdy Powrót do spisu wierszy Pan Cogito spotyka w Luwrze pos±żek Wielkiej Matki Ta mała kosmologia z wypalonej gliny trochę większa od dłoni pochodzi z Beocji na szczycie głowa jak ¶więta góra Meru z której spływaj± włosy – wielkie rzeki ziemi szyja jest niebem w niej pulsuje ciepło bezsenne konstelacje naszyjnik obłoków ze¶lij nam ¶więt± wodę urodzajów ty z której palców wyrastaj± li¶cie my urodzeni z gliny jak ibis w±ż i trawa chcemy by¶ nas trzymała w mocnych swoich dłoniach na brzuchu ziemia kwadratowa pod straż± podwójnego słońca nie chcemy innych bogów nasz kruchy dom z powietrza wystarczy kamień drzewo proste imiona rzeczy nie¶ nas ostrożnie od nocy a potem zdmuchnij zmysły przed progiem pytania w gablotce Matka opuszczona patrzy zdziwionym okiem gwiazdy Powrót do spisu wierszy Historia Minotaura W nie odczytanym jeszcze pi¶mie linearnym A opowiedziano prawdziw± historię księcia Minotaura. Był on – wbrew póĽniejszym plotkom – autentycznym synem króla Minosa i Parsifae. Chłopak urodził się zdrowy, lecz z nienormalnie duż± głowa – co wróżbiarze poczytywali jako znak przyszłej m±dro¶ci. W istocie Minotaur rósł w lata swoje jako silny, nieco melan- cholijny – małolatek. Król postanowił oddać go do stanu kapłańskiego. Ale kapłani tłumaczyli, że nie mog± przyj±ć nie – normalnego księcia, bo to mogłoby obniżyć już i tak nadszarp- niety, przez odkrycie koła – autorytet religii. Sprowadził tedy Minos młodego w Grecji inżyniera Dedala – twórcę gło¶nego kierunku architektury pedagogicznej. Tak Powstał labirynt. Przez system korytarzy, od najprostszych do Coraz bardziej skomplikowanych, różnicę poziomów i schody abstrakcji miał wdrażać księcia Minotaura w zasady poprawnego my¶lenia. Snuł się tedy nieszczęsny ksi±że popychany przez preceptorów korytarzami indukcji i dedukcji, nieprzytomnym okiem patrzył na pogl±dowe freski. Nic z tego nie rozumiał. Wyczerpawszy wszystkie ¶rodki król Minos postanowił pozbyć się zakały rodu. Sprowadził (także z Grecji, która słynęła ze zdol- nych ludzi) zręcznego mordercę Tezeusza. I Tezeusz zabił Minotaura. W tym punkcie mit i historia s± ze sob± zgodne. przez labirynt – niepotrzebny już elementarz – wraca Tezeusz nios±c wielk±, krwaw± głowę Minotaura o wystrzeżonych oczach, w których po raz pierwszy kiełkować zaczęła m±dro¶ć – jak± zwykło zsyłać do¶wiadczenie. Powrót do spisu wierszy Stary Prometeusz Pisze pamiętniki. Próbuje w nich wyja¶nić miejsce bohatera w systemie konieczno¶ci, pogodzić sprzeczne ze sob± pojęcie bytu i losu. Ogień buzuje wesoło na kominku, w kuchni krz±ta się żona – egzaltowana dziewczyna, która nie mogła urodzić mu syna, ale pociesz się, że i tak przejdzie do historii. Przygotowanie do kolacji, na któr± ma przyj¶ć miejscowy proboszcz i aptekarz najbliższy teraz przyjaciel Prometeusza. Ogień buzuje na kominku. Na ¶cianie wypchany orzeł i list dziękczynny tyrana Kaukazu, Któremu dzięki wynalazkowi Prometeusza udało się spalić zbuntowane miasto. Prometeusz ¶mieje się cicho. Jest to teraz jego jedyny sposób wyrażenia niezgody na ¶wiat. Powrót do spisu wierszy Kaligula Czytaj±c stare kroniki, poematy i żywoty Pan Cogito do¶wiadcza czasem Uczucia fizycznej obecno¶ci osób dawno zmarłych Mówi Kaligula: Spo¶ród wszystkich obywateli Rzymu kochałem tylko jednego Incitatusa – konia kiedy wyszedł do senatu nieskazitelna toga jego sier¶ci l¶niła niepokalanie w¶ród obszytych purpur± tchórzliwych morderców Incitatus był pełen zalet nie przemawiał nigdy natura stoicka my¶lę że noc± w stajni czytał filozofów kochałem go tak bardzo że pewnego dnia postanowiłem go ukrzyżować ale sprzeciwiła się temu jego szlachetna anatomia obojętnie przyj±ł godno¶ć konsula władzę sprawował najlepiej to znaczy nie sprawował jej wcale nie udało się nakłonić go do trwałych zwi±zków miłosnych z drog± żon± moj± Caesoni± więc nie powstała niestety linia cesarzy – centaurów dlatego Rzym run±ł postanowiłem mianować go bogiem lecz dziewi±tego dnia przed kaledami lutowymi Cherea Korneliusz Sabinus i inni głupcy przeszkodzili tym zbożnym zamiarom spokojnie przyj±ł wiadomo¶ć o mojej ¶mierci wyrzucono go z pałacu i skazano na wygnanie zniósł ten cios z godno¶ci± umarł bezpotomnie zaszlachtowany przez gruboskórnego rzeĽnika z miejscowo¶ci Ancjum o po¶miertnych losach jego mięsa milczy Tacyt Powrót do spisu wierszy Hakeldama Kapłani maj± problem z pogranicza etyki i rachunkowo¶ci co zrobić ze srebrnikami które Judasz rzucił im pod nogi suma została zapisana po stronie wydatków zanotuj± je kronikarze po stronie legendy nie godzi się wpisać jej w rubryce nieprzewidziane dochody niebezpiecznie wprowadzić do skarbca mogłaby zarazić srebro nie wypada kupić za ni± ¶wiecznika do ¶wi±tyni ani rozdać ubogim po długiej naradzie postanawiaj± nabyć plac garncarski i założyć na nim cmentarz dla pielgrzymów oddać – niejako pieni±dze za ¶mierć ¶mierci wyj¶cie było taktowne więc dlaczego huczy przez stulecia nazwa tego miejsca hakeldama hakeldama to jest pole krwi Powrót do spisu wierszy Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy Baruch Spinoza z Amsterdamu zapragn±ł dosięgn±ć Boga szlifuj±c na strychu soczewki przebił nagle zasłonę i stan±ł twarz± w twarz mówił długo (a gdy tak mówił rozszerzał się umysł jego i dusza jego) zadawał pytania na temat natury człowieka – Bóg gładził roztargniony brodę pytał o pierwsz± przyczynę – Bóg patrzył w nieskończono¶ć pytał o przyczynę ostateczn± – Bóg łamał palce chrz±kał kiedy Spinoza zamilkł rzecze Bóg – mówisz ładnie Baruch lubię twoj± geometryczn± łacinę a także jasn± składnię symetrię wywodów pomówmy jednak o Rzeczach Naprawdę Wielkich – popatrz na twoje ręce pokaleczone i drż±ce – niszczysz oczy w ciemno¶ciach – odżywiasz się Ľle odziewasz nędznie – kup nowy dom wybacz weneckim lustrom że powtarzaj± powierzchnię – wybacz kwiatom we włosach pijackiej piosence – dbaj o dochody jak kolega Kartezjusz – b±dĽ przebiegły jak Erazm – po¶więć traktat Ludwikowi XIV i tak go nie przeczyta – uciszaj racjonaln± furię upadn± od niej trony i sczerniej± gwiazdy – pomy¶l o kobiecie która da ci dziecko – widzisz Baruch mówimy o Rzeczach Wielkich – chcę być kochany przez nieuczonych i gwałtownych s± to jedyni którzy naprawdę mnie łakn± teraz zasłona opada Spinoza zostaje sam Nie widzi złotego obłoku ¦wiatła na wysoko¶ciach widzi ciemno¶ć słyszy skrzypienie schodów kroki schodz±ce w dół Powrót do spisu wierszy Georg Heym – przygoda prawie metafizyczna 1 Je¶li jest prawd± że obraz wyprzedza my¶l można mniemać że idee Heym powstały w czasie ¶lizgawki – łatwo¶ć poruszania się po lodowej powierzchni był tu i tam kr±żył wokół ruchomego centrum nie był planeta ani dzwonem ani rolnikiem przywi±zanym do pługa – względno¶ć ruchu lustrzane przenikanie układów lewy bliżej brzeg (czerwone dachy Gatow) uciekał do tyłu jak gwałtownie szarpany obrus prawy natomiast stał (pozornie) w miejscu – obalenie determinizmu cudowna koegzystencja możliwo¶ci – moja wielko¶ć – mówił do siebie Heym (sun±ł teraz do tylu z uniesion± lew± nog±) polega na odkryciu że w ¶wiecie współczesnym nie ma wynikania tyrani następstw dyktatury zwi±zków przyczynowych wszystkie my¶li działania przedmioty zjawiska leż± obok siebie jak ¶lady łyżew na białej powierzchni stwierdzenie ważkie dla fizyki teoretycznej stwierdzenie groĽne dla teorii poezji 2 ci którzy stali na prawym brzegu nie zauważyli zniknięcia Heyma gimnazjalista który go mijał widział wszystko w odwróconym porz±dku: biały sweter spodnie zapięte pod kolanem na dwa ko¶ciane guziki łydki w pomarańczowych pończochach łyżwy przyczynę nieszczę¶cia dwaj policjanci rozgarnęli tłum gapiów stoj±cych nad otworem w lodzie (wygl±dał jak wej¶cie do lochu jak zimne usta maski) ¶lini±c ołówki próbowali zanotować zdarzenie wprowadzić porz±dek zgodnie z przestarzał± logik± Arystotelesa z wła¶ciw± władzy tęp± obojętno¶ci± dla odkrywcy i jego my¶li które teraz bł±kały się bezradnie pod lodem Powrót do spisu wierszy Pan Cogito otrzymuje czasem dziwne listy Panie Amelia z Darmstadu prosi o pomoc w odszukaniu swego prapradziadka Ludwika I zgin±ł jak tylu innych w czasie zawieruchy wojennej ostatni raz widziano go w maj±tku rodowym w pobliżu Jeleniej Góry Pan Cogito pamięta dobrze ostr± pełn± pożarów ziemię roku 1944 prapradziadek z zawodu gross herzog żył wówczas w ramach stał w uniformie białych spodniach przed altan± po prawej była złamana kolumna w tyle ciemne burzliwe niebo z jasn± pręg± na horyzoncie Pan Cogito my¶li bez cienia ironii o ¶mierci prapradziadka czy nie stracił zimnej krwi kiedy pożar siedział okrakiem na parapecie czy nie krzyczał kiedy wleczono go po dziedzińcu czy nie upadł błagalnie na kolana kiedy mierzono w wielk± gwiazdę na piersi wyobraĽnia Pana Cogito jak mała jak sanitariusz zagubiony we mgle nie widzi twarzy uniformu białych spodni widzi tylko ciemne burzliwe niebo z jasn± pręg± na horyzoncie Powrót do spisu wierszy Rozmy¶lenia Pana Cogito o odkupieniu Nie powinien przysyłać syna zbyt wielu widziało przebite dłonie syna jego zwykł± skórę zapisane to było aby nas pojednać najgorszym pojednaniem zbyt wiele nozdrzy chłonęło z lubo¶ci± zapach jego strachu nie wolna schodzić nisko bratać się krwi± nie powinien przysyłać syna lepiej było królować w barokowym pałacu z marmurowych chmur na tronie przerażenia z berłem ¶mierci Powrót do spisu wierszy Pan Cogito szuka rady Tyle ksi±żek słowników opasłe encyklopedie ale nie ma kto poradzić zbadano słońce księżyc gwiazdy zgubiono mnie moja dusza odmawia pociechy wiedzy wędruje tedy noc± po drogach ojców i oto miasteczko Bracław w¶ród czarnych słoneczników to miejsce które opu¶cili¶my to miejsce które krzyczy jest szabas jak zawsze w szabas ukazuje się Nowe Niebo – szukam ciebie rabi – nie ma go tutaj – mówi± chasydzi – jest w ¶wiecie szeolu – miał piękn± ¶mierć mówi± chasydzi – bardzo piękna tak jakby przyszedł z jednego kata do drugiego k±ta cały czarny w ręku miał Torę płon±c± – szukam cię rabi – za którym firmamentem ukryłe¶ m±dre ucho – boli mnie serce rabi – mam kłopoty może by mi poradził rabi Nachman ale jak mam go znaleĽć w¶ród tylu popiołów Powrót do spisu wierszy Gra Pan Cogito 1 Ulubion± zabaw± Pan Cogito jest gra Kropotkin ma wiele zalet gra Kropotkin wyzwala wyobraĽnie historyczn± poczucie solidarno¶ci odbywa się na wolnym powietrzu obfituje w dramatyczne epizody jej reguły s± szlachetne despotyzm zawsze przegrywa na wielkiej tablicy imaginacji Pan Cogito ustawia figury król oznacza Piotra Kropotkina w twierdzy pietropowłowskiej Laufry trzech żołnierzy, szyldwacha Wieża zbawcza karetę Pan Cogito ma do wyboru wiele ról może grać ¶liczn± Zofię Nikołajewnę ona w kopercie zegarka przemyca plan ucieczki może być także skrzypkiem który w szarym domku umy¶lnie wynajętym naprzeciw więzienia gra Uprowadzenie z Seraju co oznacza ulica wolna najbardziej jednak lubi Pan Cogito rolę doktora Oretesa Weimara on w dramatycznym momencie zagaduje żołnierza przy bramie – widział ty Wania mikroba – nie widział – a on bestia po twoje skórze łazi – nie mówcie ja¶nie panie – a łazi i ogon ma – duży? – na dwie albo trzy wiorsty wtedy futrzana czapka spada na branie oczy i już toczy się wartko gra Kropotkin król-więzień siedzi wielkimi susami szamocze się chwile z flanelowym szlafrokiem skrzypek w szarym domku gra Uprowadzenie z Seraju słychać głosy łapaj doktor Orestes snuje o mikrobach bicie serca podkute buty na bruku wreszcie zbawcza kareta laufry nie maj± ruchu Pan Cogito cieszy się jak dziecko znów wygrał grę Kropotkin 2 tyle lat tyle już lat gra Pan Cogito ale nigdy nie poci±gała go rola bohatera ucieczki nie przez niechęć do błękitnej krwi księcia anarchistów ani wstręt do teorii o wzajemnej pomocy nie wynika to także z tchórzostwa Zofia Nikołajewna skrzypek z szarego domku doktor Orestes też nastawiali głowy z nimi jednak Pan Cogito utożsamia się niemal zupełnie je¶liby zaszła potrzeba mógłby być nawet koniem karety uciekiniera Pan Cogito chciałby być po¶rednikiem wolno¶ci trzymać sznur ucieczki przemycać gryps dawać znak zaufać sercu czystemu odruchowi sympatii nie chce jednak odpowiadać za to co w miesięczniku „Freedom” napisz± brodacze o nikłej wyobraĽni przyjmuje rolę po¶ledni± nie będzie mieszkał w historii Powrót do spisu wierszy Co my¶li Pan Cogito o piekle Najniższy kr±g piekła. Wbrew powszechnej opinii nie zamieszkuj± go ani despoci, ani matkobójcy, ani także ci, którzy chodz± za ciałem innych. Jest to azyl artystów, pełen luster, instrumentów i obrazów. Na pierwszy rzut oka najbardziej komfortowy oddział infernalny, bez smoły, ognia i tortur fizycznych. Cały rok odbywaj± się tu konkursy, festiwale i koncerty. Nie ma pełni sezonu. Pełnia jest permanentna i niemal absolutna. Co kwartał powstaj± nowe kierunki i nic, jak się zdaje, nie jest w stanie zahamować tryumfalnego pochodu awangardy. Belzebub kocha sztukę. Chełpi się, że jego chóry, jego poeci i jego malarze przewyższaj± już prawie niebieskich. Kto ma lepsz± sztukę, ma lepszy rz±d – to jasne. Niedługo będ± się mogli zmierzyć na Festiwalu Dwu ¦wiatów. I wtedy zobaczymy, co zostanie z Dantego, Fra Angelico i Bacha. Belzebub popiera sztukę. Zapewnia swym artystom spokój, Dobre wyżywienie i absolutn± izolację od piekielnego życia. Powrót do spisu wierszy Pan Cogito o postawie wyprostowanej 1 W Utyce obywatele nie chc± się bronić w mie¶cie wybuchła epidemia instynktu samozachowawczego ¶wi±tynie wolno¶ci zamieniono na pchli targ senat obraduje nad tym jak nie być senatem obywatele nie chc± się bronić uczęszczaj± na przyspieszone kursy padania na kolana biernie czekaj± na wroga pisz± wiernopoddańcze mowy zakopuj± złoto szyj± nowe sztandary niewinnie białe ucz± dzieci kłamać otworzyli bramy przez które wchodzi teraz kolumna piasku poza tym jak zwykle handel i kopulacja 2 Pan Cogito chciałby stan±ć na wysoko¶ci sytuacji to znaczy spojrzeć losowi prosto w oczy jak Katon Młodszy patrz Żywoty nie ma jednak miecza ani okazji żeby wysłać rodzinę za morze czeka zatem jak inni chodzi po bezsennym pokoju wbrew radom stoików chciałby mieć ciało z diamentu i skrzydła patrzy przez okno jak słońce Republiki ma się ku zachodowi pozostało mu nie wiele wła¶ciwie tylko wybór pozycji w której chce umrzeć wybór gestu wybór ostatniego słowa dlatego nie kładzie się do łóżka aby unikn±ć uduszenia we ¶nie chciałby do końca stać na wysoko¶ci sytuacji los patrzy mu w oczy w miejsce gdzie była jego głowa Powrót do spisu wierszy Przesłanie Pan Cogito IdĽ dok±d poszli tamci do ciemnego kresu po złote runo nico¶ci twoj± ostatni± nagrodę idĽ wyprostowany w¶ród tych co na kolanach w¶ród odwróconych plecami i obalonych w proch ocalałe¶ nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać ¶wiadectwo b±dĽ odważny gdy rozum zawodzi b±dĽ odważny w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda dla szpiclów katów tchórzy – oni wygraj± pójd± na twój pogrzeb i z ulg± rzuc± grudę a kronik napisze twój uładzony życiorys i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy przebaczać w imieniu tych których zdradzono o ¶wicie strzeż się jednak dumy niepotrzebnej ogl±daj w lustrze sw± błazeńsk± twarz powtarzaj: zostałem powołany – czyż nie było lepszych strzeż się oschło¶ci serca kochaj Ľródło zaranne ptaka o nieznanym imieniu d±b zimowy ¶wiatło na murze splendor nieba one nie potrzebuj± twego ciepłego oddechu s± po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy czuwaj – kiedy ¶wiatło na górach daje znak – wstań i idĽ dopóki krew obraca w piersi twoj± ciemn± gwiazdę powtarzaj stare zaklęcia ludzko¶ci bajki i legendy bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku a nagrodz± cię za to tym co maj± pod ręk± chłost± ¶miechu zabójstwem na ¶mietniku idĽ bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Ronalda obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów B±dĽ wierny IdĽ Powrót do spisu wierszy ^{9,5. +36 zdjęć. W obiekcie U Pana Cogito przysługuje Ci zniżka Genius! Aby zaoszczędzić w tym obiekcie, wystarczy, że się zalogujesz. Obiekt U Pana Cogito mieści się w pięknej willi z dużym ogrodem, zaledwie 900 metrów od Wawelu. Na Gości czekają pokoje wyposażone w klimatyzację i telewizor z dostępem do kanałów satelitarnych.} ^{Geneza „Pan Cogito” to jeden z najbardziej znanych tomów poetyckich Zbigniewa Herberta. Został on wydany w 1974 roku. Bohater liryczny – pan Cogito – pojawia się również w innych zbiorach Herberta. Interpretacja Poeta stworzył w swoim poetyckim cyklu postać Pana Cogito, która czasem spełnia rolę nośnika głównych idei bliskich Herbertowi, a czasem stanowi ucieleśnienie dwuznacznych postaw współczesnego człowieka. Pan Cogito to figura Quidama, będąca uniwersalną metaforą człowieka określającego swoje miejsce w świecie. Liryka roli służy Herbertowi do uniknięcia zbytniej dosłowności i jednoznaczności sądów. Samo imię „Cogito” pochodzi z języka łacińskiego i znaczy tyle, co „myślę”. Stanowi również odniesienie do maksymy Kartezjusza „Cogito ergo sum” – „Myślę, więc jestem”. Oznacza to, że mamy do czynienia z poezją intelektualną, czyli poezją myśli a nie emocji. Herbert stawia swojego bohatera lirycznego przede wszystkim wobec problemów moralnych. Interesuje go postawa etyczna kształtowana w zetknięciu z elementami europejskiej kultury: sztuki, muzyki czy literatury. Bardzo istotną rolę odgrywa tu dialog z tradycją. To właśnie przeszłość u Herberta jest niewyczerpanym rezerwuarem wzorców moralnych. Swoistym apogeum cyklu jest wiersz „Przesłanie Pana Cogito”, który stanowi swoisty kodeks wartości, jakich należy przestrzegać w czasach zagrożenia. Motywy Motyw przeszłości i tradycji – Pan Cogito próbuje określić siebie w odniesieniu do przeszłości, szczególnie przywoływane są historia starożytna i mitologia. Motyw sztuki – Pan Cogito podejmuje dialog ze sztuką. Odnosi się do malarstwa, rzeźby, muzyki i literatury. Motyw wędrówki – Pan Cogito nieustannie podróżuje w sensie dosłownym i metaforycznym – przez różne epoki historyczne. Motyw odpowiedzialności etycznej – Herberta interesuje przede wszystkim problematyka moralna. Rozwiń więcej}

nie znika dystans pomiędzy Panem Cogito a tym, kogo on reprezentuje: skala możliwości rozciąga się od prawie całkowitego utożsamienia (jak w wierszu Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz) do silnie autoironicznego dystansu (przykładem wiersz Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu). 6.

Szczegóły Utworzono: 13 lipiec 2017 1 W Utyceobywatelenie chcą się bronić w mieście wybuchła epidemiainstynktu samozachowawczego świątynię wolnościzamieniono na pchli targ senat obraduje nad tymjak nie być senatem obywatelenie chcą się bronićuczęszczają na przyspieszone kursypadania na kolana biernie czekają na wrogapiszą wiernopoddańcze mowyzakopują złoto szyją nowe sztandaryniewinnie białeuczą dzieci kłamać otworzyli bramyprzez które wchodzi terazkolumna piasku poza tym jak zwyklehandel i kopulacja 2 Pan Cogitochciałby stanąćna wysokości sytuacji to znaczyspojrzeć losowiprosto w oczy jak Katon Młodszypatrz Żywoty nie ma jednakmieczaani okazjiżeby wysłać rodzinę za morze czeka zatem jak innichodzi po bezsennym pokoju wbrew radom stoikówchciałby mieć ciało z diamentui skrzydła patrzy przez oknojak słońce Republikima się ku zachodowi pozostało mu niewielewłaściwie tylkowybór pozycjiw której chce umrzećwybór gestuwybór ostatniego słowa dlatego nie kładzie siędo łóżkaaby uniknąćuduszenia we śnie chciałby do końcastać na wysokości sytuacji los patrzy mu w oczyw miejsce gdzie byłajego głowa Zbigniew Herbert Upadek Ikara, Pieter Bruegel (starszy), około 1560 roku

"Pan Cogito w postawie wyprostowanej" poprzedza ostatni wiersz w tomiku, jednocześnie będąc do niego swoistym preludium. Utworem wieńczący tomik "Pan Cogito" jest "Przesłanie Pana Cogito". Jest to kodeks moralny współczesnego człowieka, nakazujący zachować godną postawę w nawet najbardziej dramatycznych okolicznościach.

Odwołując się do przykładu z historii starożytnej, Herbert wypowiada się na temat ludzkiej postawy wobec zagrożenia. Utyka była stolicą rzymskiej kolonii w Afryce, a po wojnie domowej schronił się w niej Katon Młodszy z resztą swoich wojsk. To tam wódz popełnił samobójstwo i doczekał się Katona jest tu bardzo istotna – to symbol prawości i uczciwości. W obliczu ostatecznej klęski popełnił samobójstwo, by nie być świadkiem upadku republiki. W podobnej sytuacji znajduje się Pan Cogito. Wie, że śmierć jest nieunikniona:(…) pozostało mu niewiele/ właściwie tylko/ wybór pozycji/ w której chce umrzeć/ wybór gestu/ wybór ostatniego słowa (...).Nie są to wybory bez znaczenia. Bohater nie chce zginąć, leżąc w łóżku, tym bardziej nie zamierza umierać na kolanach, błagając o życie – jeśli ma zginąć, pragnie do końca zachować honor i dumę, czego symbolem jest tytułowa postawa ma budowę dwudzielną. Pierwszy fragment przedstawia sytuację w Utyce. Na przykładzie wydarzenia z historii miasta Herbert snuje refleksje na temat ludzkiej natury, która dąży przede wszystkim do przetrwania. W obliczu zagrożenia bowiem „wybuchła epidemia/ instynktu samozachowawczego”. Wyrażenie to ma charakter oksymoroniczny. Instynkt samozachowawczy kojarzy się z czymś potrzebnym, tu zestawiony został jednak z epidemią – w tej sytuacji zachowania mające służyć przetrwaniu kojarzą się z chorobą. Każdy za wszelką cenę stara się ratować własne życie:(…) obywatele/ nie chcą się bronić/ uczęszczają na przyspieszone kursy/ padania na kolana/ biernie czekają na wroga/ piszą wiernopoddańcze mowy/ zakopują złoto/ szyją nowe sztandary/ niewinnie białe/ uczą dzieci kłamać (…).Zagrożenie powoduje, że ludzie zapominają o wyznawanych wcześniej wartościach, religii, prawdzie, dumie, wolności. Do głosu dochodzą chciwość, dwulicowość, zdrada, kłamstwo i egoizm. Obywatele wolą wyrzec się wolności („senat obraduje nad tym/ jak nie być senatem”), symbolizowanej przez ustrój republikański i poddać się władzy tyrana, byle nie utracić życia i drugiej części wiersza przedstawiona została odmienna postawa, reprezentowana przez Pan Cogito. Nie szyje on białego sztandaru, nie zamierza padać na kolana. Wie też, że walka nie ma szans powodzenia. Jego sytuacja jest beznadziejna, a los z góry przesądzony. Jednak bohater nie jest całkowicie bezradny – może wybrać sposób śmierci, co nie pozostaje bez znaczenia. Przyjęcie losu z godnością pozwala ocalić honor i człowieczeństwo, zachować do końca wierność względem wartości, w które się dwóch części utworu sprawia, że zyskuje on wymowę uniwersalną, nie ogranicza się do konkretnego epizodu w historii ludzkości, ale mówi o tym, jak ludzie reagują w chwili, gdy zagrożone jest ich życie. Wyprostowana postawa Pana Cogito oznacza konsekwencję moralną i nieugiętość wobec presji otoczenia.„Pan Cogito o postawie wyprostowanej” to wiersz utrzymany w poetyce charakterystycznej dla Herberta. Jego chłodny i rzeczowy ton przypomina raczej rozprawę filozoficzną niż utwór liryczny. Utwór napisany jest prostym językiem, niewiele w nim środków artystycznych, wyraźne są natomiast nawiązania do historii, filozofii i literatury. Polecamy również: Przesłanie Pana Cogito - interpretacja i analiza wiersza „Przesłania Pana Cogito” to utwór wieńczący cykl zatytułowany „Pan Cogito”. Wiersz powtarza w dobitny sposób przesłanie obecne w całym zbiorze: bezwzględny nakaz wierności prawom moralnym, streszczający się w ostatnim wersie: „Bądź wierny Idź”. Podmiot liryczny... Więcej » Pan Cogito o cnocie - interpretacja i analiza wiersza Wiersz „Pan Cogito o cnocie” ma budowę dwudzielną – pierwsza część przedstawia obraz cnoty we współczesnym świecie, druga zawiera pełne ironii spekulacje na temat tego, co musiałoby się stać, by owa cnota znalazła uznanie. Choć ukazanie cnoty jako starej panny przynosi efekt komiczny,... Więcej » Dusza Pana Cogito - interpretacja i analiza wiersza „Dusza Pana Cogito” to wiersz o poważnej tematyce napisany z humorem, trochę przewrotny i niejednoznaczny. Już samo pojęcie duszy może być różnie rozumiane. Poeta wykorzystuje tę wieloznaczność, by ukazać zmiany, jakie obserwuje wokół siebie: (…) Dawniej/ wiemy z historii/... Więcej » Co myśli Pan Cogito o piekle - interpretacja i analiza wiersza Wiersz Herberta porusza popularny w literaturze motyw piekła. Najbardziej bodaj znana wizja mąk piekielnych zawarta została w „Boskiej komedii” Dantego i to właśnie do niej nawiązuje polski poeta. Wyobrażenia Pana Cogito na temat piekła znacznie odbiegają jednak od średniowiecznych o nim wyobrażeń. Więcej » Modlitwa Pana Cogito podróżnika - interpretacja i analiza wiersza „Modlitwa Pana Cogito podróżnika” ma budowę nieregularną – po wstępnej apostrofie następuje pięć części wyróżnionych myślnikiem, zawierających podziękowania i prośby. Wiersz to refleksja człowieka doświadczonego, znającego świat, wrażliwego i wykształconego, który potrafi... Więcej » Zobacz również Przesłanie Pana Cogito - interpretacja i analiza wiersza Więcej Pan Cogito o cnocie - interpretacja i analiza wiersza Więcej Dusza Pana Cogito - interpretacja i analiza wiersza Więcej Co myśli Pan Cogito o piekle - interpretacja i analiza wiersza Więcej Modlitwa Pana Cogito podróżnika - interpretacja i analiza wiersza Więcej Losowe zadania Zadania układu krwionośnego 1 Odpowiedz Więcej Trzy stany sejmujące 2 Odpowiedz Więcej Zapisz równania reakcji otrzymywania czystego tytanu, oblicz zawartość tytanu w jego stopie 1 Odpowiedz Więcej Częstotliwość obrotów 0 Odpowiedz Więcej Przyspieszenie średnie i chwilowe 1 Odpowiedz Więcej

stoików (Pan Cogito o postawie wyprostowanej, PC) i nihilistów (Pan Cogito myśli o krwi, RzoM), a także jako autorów określonych dzieł, tj. Fedona

Autentyczne przykłady użycia w piśmie i mowie zgromadzone w Korpusie... chcą się bronićuczęszczają na przyśpieszone kursypadania na kolana(Pan Cogito o postawie wyprostowanej)W tej sytuacji tytułowy bohater tomu decyduje...... zawierający najnowszą listę prac objętych zapisem, a mianowicie:Descartes René, Pan CogitoDouglas William, De quadratura circuli tractatus demonstrativusEuklides, EtykaGalilei...... gestem, zmienia postawę. Charakterystyczne są dwa ostatnie wiersze ze zbioru Pan Cogito: Pan Cogito o postawie wyprostowanej i Przesłanie Pana Cogito. Można...... poeta Herberta? Kronikarzem, historiozofem, zwykłym człowiekiem, którym tak często bywa Pan Cogito. Ale również głosicielem estetyki niezwykle trudnej, bo całkowicie ludzkiej, w...... zasadzie. Z tym, że zrobił mniej niż ten "Pan Cogito" to mnie denerwował, ja tego nie się nie...... zostaje, to i ona wystawiona jest na gorzką ironię. Poeta (Pan Cogito) mówi wprost: droga przez bohaterskie mity ludzkości o zdobywaniu dobra...... pozostawia najmniejszych wątpliwości:rozsądni mówią że można współżyć z potworem [...] Pan Cogito jednak nie lubi życia na niby [...] Pan Cogito chce stanąć...... jako ważny głos aktualnej współczesności. W roku 1974 ukazał się Pan Cogito - niezwykle ważny tom Zbigniewa Herberta. Postać Pana Cogito od razu...... wszystkimi ułomnościami. Pan Cogito wybiera "niepewną jasność" przeciw wyobraźni romantycznej. Pan Cogito, nieodłączny cień poety Herberta, to również upostaciowany dystans. Jedną z...... sama wierność, samo postępowanie etyczne: Herbert uprawia rodzaj liryki maski. Pan Cogito stanowi porte parole autora. Samo już wykreowanie takiego bohatera stanowi...... bycia więcej niż "każdym", "jakimkolwiek", do ustosunkowania się do heroizmu. Pan Cogito wątpi, studiuje muzykę i po drodze do myśli czystej grzęźnie...... racjach istnienia", jak z brutalną obrazowością rzecz ujął Andrzej Kijowski. Pan Cogito nie doświadcza zdarzeń szczególnych, innych niż reszta; on tylko doświadcza...... postawę. Charakterystyczne są dwa ostatnie wiersze ze zbioru Pan Cogito: Pan Cogito o postawie wyprostowanej i Przesłanie Pana Cogito. Można je odczytywać...... w porozumieniu między ludźmi, trudność wypowiadania uczuć. Wydaje się, jakby Pan Cogito, który jest przecież "pośrednikiem" wypowiedzi, ułatwił poecie wyrażenie własnych myśli...... Poeta zaczął częściej używać także słowa "ja", zarówno w cyklu Pan Cogito, jak i poza nim. Postać Pana Cogito pojawia się w...... z potworem [...] Pan Cogito jednak nie lubi życia na niby [...] Pan Cogito chce stanąć do nierównej walkiW stanie wojennym walka była...... czystej grzęźnie w otaczającej go realności z jej wszystkimi ułomnościami. Pan Cogito wybiera "niepewną jasność" przeciw wyobraźni romantycznej. Pan Cogito, nieodłączny cień...... czyniące z abstrakcji osobę, jest czymś uderzającym w swej prostocie. Pan Cogito nie staje się przesadnym moralistą. Jest raczej człowiekiem zaplątanym w...... zdaniem - nie jest on już "podejrzany". Spinoza chciał dosięgnąć Boga - Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy (rytuał wiersza) - i stało się, że...... Herberta. Bo nastąpiło pewnego rodzaju przeniesienie. Publiczność często odczytuje postać Pana Cogito jako postać poety Herberta, a on się przed tym nie... Pan Cogito o postawie wyprostowanej; Umieraj dyskretnie; Aleksander Wat o zaślepieniu; Wyobraźnia a namiętności u Ewagriusza; Planeta Jaźń; Ajahn Mun - esencja nauczania; Medytacja z Ajahnem Sumedho 28; Być albo nie być? Być, nie stawać się; Gdzie jesteśmy? Cioran - Ćwiartowanie - wypisy; Życie jak sen; Celibat - porady praktyczne

1W Utyceobywatelenie chcą się bronićw mieście wybuchła epidemiainstynktu samozachowawczegoświątynię wolnościzamieniono na pchli targsenat obraduje nad tymjak nie być senatemobywatelenie chcą się bronićuczęszczają na przyspieszone kursypadania na kolanabiernie czekają na wrogapiszą wiernopoddańcze mowyzakopują złotoszyją nowe sztandaryniewinnie białeuczą dzieci kłamaćotworzyli bramyprzez które wchodzi terazkolumna piaskupoza tym jak zwyklehandel i kopulacja 2Pan Cogitochciałby stanąćna wysokości sytuacjito znaczyspojrzeć losowiprosto w oczyjak Katon Młodszypatrz Żywotynie ma jednakmieczaani okazjiżeby wysłać rodzinę za morzeczeka zatem jak innichodzi po bezsennym pokojuwbrew radom stoikówchciałby mieć ciało z diamentui skrzydłapatrzy przez oknojak słońce Republikima się ku zachodowipozostało mu niewielewłaściwie tylkowybór pozycjiw której chce umrzećwybór gestuwybór ostatniego słowadlatego nie kładzie siędo łóżkaaby uniknąćuduszenia we śniechciałby do końcastać na wysokości sytuacjilos patrzy mu w oczyw miejsce gdzie byłajego głowa "Pan Cogito o postawie wyprostowanej" ZBIGNIEW HERBERT

Pan Cogito o postawie wyprostowanej. 1. W Utyce obywatele nie chcą się bronić. w mieście wybuchła epidemia instynktu samozachowawczego. świątynię wolności zamieniono na pchli targ. senat obraduje nad tym jak nie być senatem. obywatele nie chcą się bronić uczęszczają na przyspieszone kursy padania na kolana. biernie czekają na wroga

„Pan Cogito o postawie wyprostowanej” to jeden z najważniejszych wierszy Zbigniewa Herberta z tomu „Pan Cogito”. Podobnie jak w tekście „Przesłanie Pana Cogito” mamy tu do czynienia z problematyką etyczną – prezentacją niezłomnej postawy moralnej w obliczu poważnego zagrożenia wartości, a nawet życia. Wiersz posiada kompozycję dwudzielną. W pierwszej części pojawia się opis konkretnej sytuacji lirycznej: oto mieszkańcy starożytnego kartagińskiego miasta Utyki zdecydowali, że nie będą stawiać oporu nadchodzącym Rzymianom, ale biernie się poddadzą, by zachować życie. Herbert przywołuje epizod z historii starożytnej, kiedy to wielki zwolennik republiki – Katon Młodszy stanął po stronie Pompejusza w wojnie z Cezarem. Po dotarciu do Utyki filozof ów popełnił zaś samobójstwo, traktowane często jako symbol śmierci republiki. W wierszu wiele miejsca poświęca się na opis miasta, które godzi się ze swoim losem, a jego mieszkańcy zamiast wojny wybierają hańbę. Zaprzepaszczają wszystkie ideały demokracji, czego znakiem jest degeneracja senatu. Ponadto poeta za pomocą paradoksów i ironii opisuje ich tchórzliwe zachowania: „uczęszczają na przyspieszone kursy/padania na kolana”, „piszą wiernopoddańcze mowy”, „szyją nowe sztandary” (białe – na znak kapitulacji), „uczą dzieci kłamać”. Pan Cogito w przeciwieństwie do mieszkańców Utyki nie chce padać na kolana, ale zachować postawę wyprostowaną. Oznacza ona wierność wyznawanym ideałom do końca, niepoddawanie się rozpaczy i honor. Pan Cogito pragnie być jak Katon Młodszy – sam zdecydować o swojej śmierci. Nie posiada jednak miecza, dlatego nie kładzie się do łóżka, by uniknąć „uduszenia we śnie”. Bohater liryczny pragnie być zatem do końca świadomy swojej śmierci i przyjąć ją z godnością. Herbert pokazuje, że człowiek nawet w najtragiczniejszych okolicznościach zachowuje wolność wyboru. W tym zawiera się istota jego człowieczeństwa – do końca może decydować o sobie, choćby był to pozornie nieistotny wybór formy śmierci: wybór pozycji w której chce umrzeć wybór gestu wybór ostatniego słowa Rozwiń więcej

Pan Cogito o postawie wyprostowanej Tekst: Zbigniew Herbert. Muzyka: Przemysław Gintrowski, Michał Kaczmarczyk. Wykonanie: Michał Kaczmarczyk, Trio Kaczmarski-

Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz Kto pisał nasze twarze na pewno ospakaligraficznym piórem znacząc swoje ?o?lecz po kim mam podwójny podbródekpo jakim żarłoku gdy cała moja duszawzdycha do ascezy dlaczego oczyosadzone tak blisko wszak to on nie jawypatrywał wśród chaszczy najazdu Wenedówuszy zbyt odstające dwie muszle ze skóryzapewne spadek po praszczurze który łowił echodudniącego pochodu mamutów przez stepy czoło niezbyt wysokie myśli bardzo mało? kobiety złoto ziemia nie dać się strącić z konia ? książę myślał za nich a wiatr niósł po drogachdarli palcami mury i nagle z wielkim krzykiemspadli w próżnię by powrócić we mnie a przecież kupowałem w salonach sztuki pudry mikstury maście szminki na szlachetność przykładałem do oczu marmur zieleń Veronese?a Mozartem nacierałem uszydoskonaliłem nozdrza wonią starych książek przed lustrem twarz odziedziczonąworek gdzie fermentują dawne mięsażądze i grzechy średniowiecznepaleolityczny głód i strach jabłko upada przy jabłoniw łańcuch gatunków spięte ciało tak to przegrałem turniej z twarzą O dwu nogach Pana Cogito Lewa noga normalnarzekłbyś optymistycznatrochę przykrótkachłopięcaw uśmiechach mięśniz dobrze modelowaną łydką prawapożal się Boże ?chudaz dwiema bliznamijedną wzdłuż ścięgna Achillesadrugą owalnabladoróżowąsromotna pamiątka ucieczki lewaskłonna do podskokówtanecznazbyt kochająca życieżeby się narażaćprawaszlachetnie sztywnadrwiąca z niebezpieczeństwa tak otona obu nogachlewej którą przyrównać można do Sancho Pansai prawejprzypominającej błędnego rycerzaidziePan CogitoPrzez świat Zataczając się lekko Rozmyślania o ojcu Jego twarz groźna w chmurze nad wodami dzieciństwa(tak rzadko trzymał w ręku moją ciepłą głowę)podany do wierzenia win nie przebaczającykarczował bowiem lasy i prostował ścieżkiwysoko

^{Pan Cogito jest swoistym przewodnikiem i kierunkowskazem dla każdego człowieka, który szuka własnej drogi. Podkreśla, iż podstawowymi wartościami, jakimi człowiek winien się kierować w życiu, są: godność, odwaga, wierność wyznawanym zasadom. To one warunkują człowieczeństwo, chociaż nie zawsze są rozumiane i respektowane.} Songs Show all 359 Jacek Kaczmarski songs 1788 (2) Aleksander Wat (1) Amanci panny S. (1) Ambasadorowie (4) Antylitania na czasy przejściowe (3) Apasz zbój (1) Ararat (1) Arka Noego (12) Artyści (2) Astrolog (3) Autoportret Witkacego (4) Autoportret z psem (6) Bajka (2) Bajka o Polsce (1) Bajka średniowieczna (3) Bal kreślarzy (3) Ballada feudalna (1) Ballada o powitaniu (1) Ballada o spalonej synagodze (9) Ballada o spotkaniu (1) Ballada o ubocznych skutkach alkoholizmu (3) Ballada paranoika (1) Ballada pozytywna (11) Ballada wrześniowa (10) Ballada żebracza (4) Bankierzy (3) Bankiet (1) Baran (1) Baranek (2) Barykada (Śmierć Baczyńskiego) (8) Birkenau (2) Blues o pustym stole (1) Blues Odyssa (1) Błędy wróżbitów (1) Bob Dylan (8) Brat dobry, brat zły (1) Casanova - Fellini. Scena niemiecka (1) Celina (2) Cesarz (3) Chrystus i kupcy (1) Ciężki deszcz (1) Coś ty! (Zaloty) (6) Cromwell (3) Czarne suchary (1) Czary skuteczne na swary odwieczne (6) Czaty śmiełowskie (3) Czerwcowy wicher przy kominku (4) Czerwony autobus (9) Czołg (9) Czy poznajesz mnie, moja Polsko? (2) Dęby (5) Diabeł mój (5) Do Muzy suplikacja przy ostrzeniu pióra (7) Dobre rady Pana Ojca (9) Doświadczenie (1) Drzewo genealogiczne (12) Dwadzieścia lat później (10) Dwie Skały (Two Rocks) (9) Dylemat (2) Dziad Kaczorowski (1) Dziady (4) Dzieci Hioba (1) Dzielnica żebraków (6) Dzień Gniewu (Czarnobyl) (1) Egzamin (5) Elekcja (14) Elektrokardiogram (1) Encore, jeszcze raz (19) Epitafium dla Brunona Jasieńskiego (10) Epitafium dla Sergiusza Jesienina (4) Epitafium dla Sowizdrzała (3) Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego (18) Fajnie (2) Głupi Jasio (12) Górnicy (3) Goryle (1) Hiob (1) Ho Chi Minh (1) Hymn (2) Hymn wieczoru kawalerskiego, czyli żale polonistycznych degeneratów (1) I wot tiepier ja umieraju... (1) Ilu nas w ciszy (9) Inspiracja (1) Inżynierowie z Petrobudowy (2) Ja (6) Jak długo grać będą... (8) Jałta (9) Jan Kochanowski (12) Kanapka z człowiekiem (3) Kanarek (1) Kantyczka (1) Kantyczka z lotu ptaka (5) Kara Barabasza (11) Kariera Nikodema Dyzmy (1) Karmaniola (7) Karnawał w Victorii (4) Kasandra (4) Katyń (9) Kazimierz Wierzyński (2) Kiedy (3) Kniazia Jaremy nawrócenie (6) Kolęda (3) Kolęda barokowa (9) Kolęda ludowa (6) Kołysanka (6) Kołysanka (kolęda) (6) Koncert fortepianowy (4) Konfesjonał (6) Koniec wojny trzydziestoletniej (3) Kosmonauci (1) Kraj (3) Krajobraz po uczcie (9) Krótka rozmowa między Panem, Chamem i Plebanem (3) Krowa (2) Krzyk (3) Krzyż i pies (1) Księżniczka i Pirat (2) Kuglarze (3) Kwestia odwagi (2) Lalka, czyli polski pozytywizm (6) Lament Tytana (6) Lament zomowca (1) Landszaft z kroplą krwi (3) Lećmy Grzesiukiem (1) Legenda o miłości (6) Lekcja historii klasycznej (3) Limeryki o narodach (4) Linoskoczek (2) Linoskoczek II (1) Lirnik i tłum (2) List do redakcji "Prawdy" z 13 grudnia 1981 roku (4) List z Moskwy (2) Listy (4) Litania (8) Lot Ikara (5) Lot. Epitafium dla emigrantów (2) Lśnij nieboskłonie... (4) M/S Maria Konopnicka (1) Manewry (4) Marcin Luter (3) Marianna (2) Marsz intelektualistów (5) Martwa natura (1) Meldunek (1) Metamorfozy sentymentalne (4) Między nami (11) Misja (1) Mistrz Hieronimus van Aecken z Hertogenbosch zwany Boschem (5) Młody las (6) Młodych Niemców sen (2) Modlitwa o wschodzie słońca (13) Monachium blues (1) Motywacja (6) Mucha w szklance lemoniady (2) Mufka (4) Mur (3) Mury (24) Mury '87 (Podwórko) (1) Na starej mapie krajobraz utopijny (10) Nad spuścizną po przodkach deliberacje (5) Nad uśpioną Galileą... (6) Nadzieja śmiełowska (1) Najeźdźcy (1) Nasza klasa (22) Nasza klasa '92 (4) Nie lubię (9) Nie widzą, nie wiedzą... (5) Niech... (8) Nocny kamboj (1) O krok... (6) O pierwszym skrzypku (1) O zachowaniu się przy stole (5) Obława (22) Obława II (8) Obława III (8) Obłomow, Stolz i ja (3) Odmiennych mową, wiarą, obyczajem... (7) Odnosimy się... (1) Odpowiedź (1) Odpowiedź na ankietę „Twój system wartości” (1) Ofiara (3) Okładający się kijami (4) Opowieść pewnego emigranta (8) Osły i ludzie (4) Ostatnia mapa Polski (1) Ostatnie dni Norwida (3) Pamiętnik znaleziony w starych nutach (1) Pan Cogito o postawie wyprostowanej (1) Pan Kmicic (8) Pan Wołodyjowski (2) Pana-Rejowe gadanie (6) Pani Bovary (1) Panna (1) Patriotyzm (1) Pejzaż z szubienicą (4) Pejzaż z trzema krzyżami (2) Pejzaż zimowy (3) Pięć sonetów o umieraniu komunizmu (1) Pielgrzymka (1) Pierestrojka w KGB (1) Pieśń konfederatów (1) Pijak (2) Pijany poeta (2) Pikieta powstańcza (3) Piosenka napisana mimochodem (6) Piosenka o radości życia (1) Piosenka zza miedzy (6) Pobojowisko (6) Pochwała człowieka (6) Pochwała łotrostwa (5) Poczekalnia (1) Pokolenie (1) Polonez biesiadny (1) Pompeja (7) Pompeja lupanar (1) Poranek (6) Portret płonący (3) Portret zbiorowy w zabytkowym wnętrzu (3) Portret zbiorowy we wnętrzu - Dom Opieki (3) Posągi (2) Posiłek (2) Postmodernizm (11) Potępienie rozkoszy (2) Powódź (10) Powrót (2) Powrót sentymentalnej panny "S" (7) Powrót z Syberii (3) Powtórka z Odysei (11) Pożegnanie Okudżawy (9) Prapradziadek (3) Prośba (8) Prosty człowiek (7) Przechadzka z Orfeuszem (5) Przeczucie (Cztery pory niepokoju) (12) Przedszkole (3) Przejście Polaków przez Morze Czerwone (12) Przepowiednia Jana Chrzciciela (4) Przy ołtarzu baru (2) Przybycie tytanów (3) Przyczynek do legendy o świętym Jerzym (5) Przyjaciele (3) Przyjaciele, których nie miałem (1) Przypowieść na własne czterdzieste czwarte urodziny (6) Przypowieść o ślepcach (6) Przypowieść prawdziwa o szaliku (1) Przysięga (1) Przyśpiewka bylejaka o europejskości Polaka (4) Pustynia '80 (2) Pytania retoryczne (5) Quasimodo (1) Rakovina (1) Rechot Słowackiego (5) Rehabilitacja komunistów (1) Rejtan, czyli raport ambasadora (10) Requiem rozbiorowe (3) Robinson Cruzoe (1) Rokosz (5) Romans historiozoficzno-erotyczny o princessie Doni i parobku Ditku ze wstawką etnograficzną (5) Romantyczność (Do sztambucha) (4) Rondo, czyli piosenka o kacu gigancie (2) Rozbite oddziały (16) Rozmowa (5) Rozstrzelanie (2) Rublow (9) Rycerze okrągłego stołu (3) Rytmy (5) Rzeź niewiniątek (2) Sąd nad Goyą (7) Scena to dziwna... (8) Sen Katarzyny II (12) Sen kochającego psa (3) Sęp (1) Siedem grzechów głównych (4) Śmiech (3) Śniadanie z Bogiem (7) Somosierra (7) Spotkanie w porcie (4) Stalker (1) Stańczyk (3) Starość Owidiusza (2) Starość Piotra Wysockiego (2) Starzejesz się stary (1) Starzy ludzie w autobusie (4) Statki (1) Strącanie aniołów (4) Straszny rwetes, bracie ośle... (4) Stworzenie świata (1) Świadectwo (11) Świadkowie (8) Światło (1) Syn marnotrawny (4) Szkielet doktora Mengele (1) Szkoła (2) Szturm (3) Szulerzy (3) Szwaczka (1) Targ (1) Teodycea (1) Testament '95 (5) Teza Don Kichota (1) Toast ukraiński (1) Tradycja (11) Traktacik o wyobraźni (3) Tren spadkobierców (10) Trzy Portrety (1) Tyle złota i purpury... (7) Upadek Ikara (6) Upadek Imperium (1) Upadek Związku Radzieckiego (1) Varhany v Oliwie (1) Veličenstvo kat (1) W deszczu gwiazd... (6) W kołysce Ziemi Obiecanej... (7) Wakacyjna przypowieść z metafizycznym morałem (7) Walka Jakuba z aniołem (3) Warchoł (13) Wariacje dla Grażynki (2) Według Gombrowicza – narodu obrażanie (12) Wędrówka z cieniem (3) Weselmy się... (1) Weterani (6) Wiatr (2) Widzenie (2) Wieszanie zdrajców na Rynku Warszawskim w roku 1794 podczas Insurekcji Kościuszkowskiej (2) Wieża (1) Wigilia na Syberii (13) Wiosna 1905 (4) Witkacy do kraju wraca (1) Wizyta krewnej z zagranicy (1) Wizyta w PRL na zaproszenie rzecznika rządu (1) Włóczędzy (4) Wojna postu z karnawałem (9) Wróżba (5) Wspomnienia niebieskiego mundurka (1) (1) Wspomnienia niebieskiego mundurka (2) (1) Wspomnienia niebieskiego mundurka (3) (1) Wydarzenie w knajpie (1) Wygnanie z raju (2) Wykopaliska (2) Wyschnięte strumienie (9) Wyznanie Kalifa, czyli o mocy baśni (3) Z pasa słuckiego pożytek (4) Z XVI-wiecznym portretem trumiennym rozmowa (12) Zakopywanie głowy (4) Zaproszenie do piekła (2) Zatruta studnia (3) Zbigniewowi Herbertowi (3) Zbiorcza odpowiedź na listy z kraju (1) Zbroja (20) Ze sceny (4) Zegar (6) Zesłanie studentów (8) Zmartwychwstanie Mandelsztama (9) Źródło (20) Źródło II (1) Źródło wszelkiego zła (9) Zrodził się dzieciaczek... (6) Zwątpienie (2) Żywioły (4) Total Plays 1 time by Jacek Kaczmarski 1 time by 1 artist First Played in Concert January 1, 1981 at Unknown Venue, Unknown City, Poland Most Recently Played January 1, 1981 at Unknown Venue, Unknown City, Poland Years Heroiczny i ułomny Pan Cogito ("Pan Cogito o postawie wyprostowanej"). "Nie pozostaje mu nic innego niż heroizm. Chce umrzeć stojąc, nie czekając ani wspomnienia ani nagrody: powtarzaj

Z Przemysławem Gintrowski rozmawia Krzysztof Masłoń -Nagrał pan „Odpowiedź”, płytę z utworami Zbigniewa Herberta. Dlaczego tak późno? Przecież „Cesarza” i „Mur” śpiewał pan już w końcu lat 70. -PRZEMYSŁAW GINTROWSKI: Widocznie musiałem dojrzeć do tej płyty i to dwojako; po pierwsze: chciałem ją zrobić w takiej właśnie formie muzycznej, z pełnym aranżem, a po drugie: potrzebna była złość, jaka ogarnia mnie na to, co się dzieje wokół i co się nam proponuje w sferze szeroko pojętej kultury. Nie bez kozery ta płyta nosi tytuł „Odpowiedź”. Nie chodzi bowiem tylko o to, że znajduje się na niej tak zatytułowany utwór, ale płyta ta zawiera moją odpowiedź na to, co nas otacza; to jest też odpowiedź na rozrywkową ofertę telewizji, która ma swoją wizję świata, a ja mam swoją. -Rozumiem, że są one nieprzystawalne. Na płycie obok wierszy Herberta śpiewanych przez pana od dawna są piosenki premierowe. -Nie ma niektórych starszych utworów, takich jak „Ornamentatorzy”, „Szwaczka”, „Pan Cogito o postawie wyprostowanej”. Nowe są „Bajka ruska”, „Pijacy”, „Ścieżka”, no i pierwsza piosenka na płycie – „Kołatka” -Pierwsza i ostatnia. -Tak, bo ten utwór zamyka też płytę. Na początek śpiewam go sam, od razu wykładając swój system wartości, a na koniec śpiewa „Kołatkę” dziecko. Wydało mi się interesujące, że tak deklaratywny, tak jasno stawiający sprawy wiersz, wykonuje dziecko, śpiewające o „suchym traktacie moralisty”: „tak – tak, nie – nie”. Wyrażam tym samym swoją nadzieję, że te wartości moralne, w których przynajmniej ja staram się wychowywać swoje dzieci, dla młodego pokolenia będą tak samo ważne jak dla nas. To taki znak zapytania z dozą nadziei. -Głos dziecięcy słyszymy również w tytułowej „Odpowiedzi”, niewątpliwie najważniejszym utworze płyty. -Znalazł się on na wcześniej nagranej płycie „Raport z oblężonego miasta”. Teraz, jak zresztą wszystkie inne piosenki, nagrałem go i zaaranżowałem na nowo, a przyszło mi jeszcze do głowy, żeby fragment „Odpowiedzi”, z którego uczyniłem jakby refren piosenki, zaśpiewała moja 10-letnia córka Maria. -Jak się zaczęła pana przygoda z wierszami Herberta? -Z przykrością muszę stwierdzić, że choć uczyłem się w jednej z najlepszych wówczas szkół warszawskich, Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Rejtana, na lekcji polskiego nigdy nie padło nazwisko Herberta. Nie było go w programie szkolnym i z poezją tą zetknąłem się, dopiero kiedy studiowałem fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Były to moje drugie studia, druga połowa lat 70., nieśmiało zaczynały funkcjonować wydawnictwa podziemne i wpadł mi w ręce wydany przez kogoś zbiorek. Następnie, już bardziej metodycznie, zacząłem czytać i inne tomy Herberta, który przecież był wtedy normalnie wydawany, tyle że w ograniczonych nakładach i przez to trudno dostępny. Wkrótce też zacząłem pisać muzykę do tych wierszy. Z ich autorem poznałem się dużo później, w stanie wojennym. -Czy Herbert znał już pańskie interpretacje? -Nie. Przyniosłem mu kasetę; z początku nie był zachwycony. Uważał, i słusznie, że jego poezja jest sztuką skończoną, zamkniętą i nie potrzebuje muzyki ani śpiewu. Z czasem przekonał się. Myślę, może trochę nieskromnie, że w jakimś stopniu pomogłem spopularyzować te wiersze, szczególnie wśród młodzieży, a to musiało do pana Zbigniewa przemówić, choć w sumie o popularność nigdy przecież nie zabiegał. Moim zdaniem, Zbigniew Herbert miał pełną jasność tego, że przechodzi do kanonu kultury, literatury światowej, a czy stanie się to za jego życia, czy 50 lat po śmierci, nie interesowało go. Nie znaczy to, że był człowiekiem zadufanym w sobie, wręcz przeciwnie, promieniował wysublimowaną kulturą i równie wielkim wdziękiem w sposobie bycia. -Szczególnie trudną drogę do odbiorców krajowych miał wydany w Paryżu w latach 80. „Raport z oblężonego miasta”. -Z „Raportem…” wiąże się dość zabawna historia. Otóż, w stanie wojennym dostałem od kogoś maszynopis z nie podpisanym wierszem. Ten, kto mi go dał, nie wiedział, czyj to utwór. Poetyka i styl Herberta są tak wyraziste, że od razu pomyślałem, że to jego utwór. Traf chciał, że parę dni potem byłem z nim umówiony. Wziąłem ten wiersz. Rozmawiamy o czymś i w pewnej chwili mówię: „Panie Zbigniewie, wydaje mi się, że mam wiersz, który pan napisał”. Herbert przeczytał ten, długi zresztą, wiersz i orzekł: „Nieźle napisane, ale to nie ja”. No, skoro tak mówi, to położyłem uszy po sobie, myśląc, że komuś udała się genialna podróbka. Spotkanie nasze trwało jeszcze jakiś czas, w końcu pożegnaliśmy się i pan Zbigniew zamknął za mną drzwi. Mieszkał na parterze, więc schodzę jeszcze te pięć schodków, gdy otwierają się drzwi od mieszkania, ukazuje się głowa pana Zbigniewa i słyszę: „Panie Przemysławie, a o tym wierszu to pomyślę, bo może to jednak ja napisałem”. -Czy na „Odpowiedzi” skończą się pana związki z poezją Zbigniewa Herberta? -Nie, jest kilka jego wierszy, do których przymierzam się od lat. Utworem, do którego dziesięć razy napisałem muzykę i za każdym razem wyrzuciłem ją do kosza, jest „Tren Fortynbrasa”. To cudowny wiersz, który bardzo chcę zaśpiewać, tylko że jeszcze nie znalazłem do niego muzyki. Ale twierdzę, że każda poezja ma swoją muzykę, którą trzeba złapać za ogon z powietrza, i tyle.

Guziki – interpretacja i analiza. “Guziki” to wiersz Zbigniewa Herberta poświęcony zbrodni katyńskiej. Wiosną 1940 roku ponad dwadzieścia tysięcy polskich oficerów zostało rozstrzelanych prze Sowietów w lasach smoleńskich. Tekst Herberta został dedykowany pamięci kapitana Edwarda Herberta, stanowi jednak literacki hołd dla

1 W Utyce obywatele nie chcą się bronić w mieście wybuchła epidemia instynktu samozachowawczego świątynię wolności zamieniono na pchli targ senat obraduje nad tym jak nie być senatem obywatele nie chcą się broniś uczęszczają na przyspieszone kursy padania na kolana biernie czekają na wroga piszą wiernopoddańcze mowy zakopują złoto szyją nowe sztandary niewinnie białe uczą dzieci kłamać otworzyli bramy przez które wchodzi teraz kolumna piasku poza tym jak zwykle handel i kopulacja 2 Pan Cogito chciałby stanąć na wysokości sytuacji to znaczy spojrzeć losowi prosto w oczy jak Katon Młodszy patrz Żywoty nie ma jednak miecza ani okazji żeby wysłać rodzinę za morze czeka zatem jak inni chodzi po bezsennym pokoju wbrew radom stoików chciałby mieć ciało z diamentu i skrzydła patrzy przez okno jak słońce Republiki ma się ku zachodowi pozostało mu niewiele właściwie tylko wybór pozycji w której chce umrzeć wybór gestu wybór ostatniego słowa dlatego nie kładzie się do łóżka aby uniknąć uduszenia we śnie chciałby do końca stać na wysokości sytuacji los patrzy mu w oczy w miejsce gdzie była jego głowa

This essay aims to describe the difference between 'barbarism' and 'anarchism' in contemporary Polish poetry. Analysing the critical voices in the wake of a well-known essay by Karol Maliszewski, in which he coined the term 'barbarism' to refer to certain contemporary Polish poets, we come to the conclusion that the distinction between 'ci-vilised' and 'barbaric' poetry after 1989 has been

Skip to content EN Zbigniew HerbertŻycieTwórczośćUtworyBibliografieArchiwumBiblioteka HerbertaWierszeGłosyNotatnikSzkicownikFotografieWideoNagroda HerbertaLaureaciJuryGala NagrodyPartnerzyBiuroDla mediówFundacja HerbertaKalendariumPodaruj wierszKampania P. CogitoKontaktDla mediówWesprzyj Fundację Pan Cogito Będący piątym tomem Herberta Pan Cogito (wydany styczniu 1974 r.) okazał się przełomem w jego twórczości – i to zarówno w zakresie poetyki, jak i popularności autora, zwłaszcza za granicą, gdzie w całości został przetłumaczony aż na siedem języków. MACIEJ STANASZEK Choć pierwsze utwory o Panu Cogito Herbert szkicował już na przełomie 1965 i 1966 roku w Wiedniu, a pierwsze utwory z Herbertowskim alter ego zaczęły się ukazywać w roku 1969, to zasadniczy zarys przyszłego tomu powstał podczas pobytu poety w USA w roku akademickim 1970/1971 (wykładał on tam literaturę europejską na California State College). Poza novum, jakim była sama postać Pana Cogito, tom ten różnił się od poprzednich wyraźnym nastawieniem na teraźniejszość oraz sprawy osobiste (przy użyciu ochronnej maski lirycznego bohatera), a w wymiarze formalnym – zdecydowanym odejściem od wiersza regularnego. W Panu Cogito Herbert mówi zatem o sobie znacznie więcej niż w poprzednich tomach, ale prawie nigdy nie są to wyznania w pierwszej osobie (owo „ja” liryki, które Herbertowi ciążyło), lecz okruchy życia kogoś pozornie innego, co pozwala na ironiczny dystans i daje komfortowe poczucie, że alter ego nie musi być wcale tożsame z autorem (choć ślady biografii Herberta widoczne są w wielu wierszach). Kim jest Pan Cogito poza odbiciem swojego twórcy? Chyba przede wszystkim – jak Herbert – uważnym, myślącym (cogito) obserwatorem rzeczywistości, człowiekiem, który się zastanawia nie tylko nad sprawami uniwersalnymi i ponadczasowymi, ale także lokalnymi i aktualnymi, próbując w ten sposób zgłębić naturę rzeczywistości. Pan Cogito, zgodnie ze swoim nazwiskiem, myśli więc, rozmyśla i rozważa, ogarniając swoimi zainteresowaniami szerokie spektrum zjawisk głównie współczesnego świata – w tym także samego siebie, jak w Przepaści Pana Cogito czy jego Alienacjach. Owo spektrum rozciąga się od spraw przyziemnych, jak czytanie gazety czy „małość snów“, do kwestii „wzniosłych“, należących do dziedzin takich jak kultura (a zwłaszcza sztuka – w wierszach Pan Cogito a pop i Co myśli Pan Cogito o piekle), religia (Hakeldama, Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy i Rozmyślania Pana Cogito o odkupieniu) czy etyka (Pan Cogito o postawie wyprostowanej i oczywiście Przesłanie Pana Cogito). Herbertowski bohater pochyla się też nad cierpieniem i śmiercią (Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu i obserwuje zmarłego przyjaciela), rozmyśla o statusie magii w społeczeństwie racjonalnym (Pan Cogito o magii) oraz o swojej roli w wyzwalaniu innych (Gra Pana Cogito). Myśli też o powrocie do rodzinnego miasta (kolejny raz dochodzi do głosu lwowskie zakorzenienie Herberta) i opowiada o „poecie w pewnym wieku“, którego biografia znowu przypomina życie autora… W Panu Cogito obecne są również – jak w poprzednich tomach – ślady podróży Herberta, tym razem głównie wrażenia z Ameryki: dwie refleksje o historii zawarte w wierszach Sekwoja i Ci którzy przegrali. Podobnie poza głównym nurtem znajdują się utwory inspirowane antykiem, takie jak Historia Minotaura i Stary Prometeusz (niemal jedyne prozy w tomie) oraz – występujące w tym samym bloku – wiersze Kaligula i Hakeldama. Formalnie „niecogitowski” jest też wiersz Georg Heym – przygoda prawie metafizyczna, który jednak mówi o sprawach jak najbardziej zgodnych z naturą bohatera tomu. Mimo tak dużej rozpiętości tematycznej Pan Cogito jest tomem o bardzo przemyślanej strukturze. Tom rozpoczyna się prezentacją korzeni Pana Cogito i jego rodziny (najpierw rytmizowane jeszcze poezje Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz i nieco dalej Rozmyślania o ojcu oraz pisana prozą Matka – oba ostatnie utwory są starsze, z 1966 r. – a następnie również niewierszowana Siostra). Na końcu zbioru, niejako w jego epilogu, znajdziemy natomiast wiersze poświęcone etyce, z których ostatnim jest słynne Przesłanie Pana Cogito, bardzo nośne i silnie brzmiące, które na przełomie lat 70. i 80. było w Polsce czymś w rodzaju świeckiego dekalogu opozycjonistów – a także „zwykłych“ ludzi. Myślę, że popularność i tego wiersza, i całego tomu wynikała właśnie z faktu, że wielu czytelników identyfikowało się z wymyśloną przez Herberta postacią. Nie tylko Pan Cogito był „jak inni“, ale i inni byli jak on (znamienny jest fakt, że więcej recenzentów dostrzegało w Panu Cogito nie alter ego poety, lecz uosobienie „everymana“, człowieka myślącego, czasem wręcz intelektualisty). Być może w Polsce wczesnego Gierka, pokrzepionej dość powszechną poprawą sytuacji materialnej nasiliła się – przynajmniej u czytelników poezji – potrzeba pokarmu intelektualnego czy duchowego (jego przyjęcie ułatwiał fakt, że Herbert mówił w Panu Cogito wprost o współczesności, której w jego wierszach niektórym, zwłaszcza młodym poetom, dotąd brakowało). Nośne Przesłanie… było odpowiedzią na głód etyki świeckiej, wzywając do bohaterstwa bez obietnicy nagrody, a zarazem przyzwalając na – niezbyt ewangeliczne, ale jakże ludzkie – żywienie pogardy czy nieprzebaczanie w konfrontacji ze złem. I właśnie chyba ów na wskroś ludzki sposób myślenia Pana Cogito ujmował tak wielu czytelników. Wybrane wiersze z tomu Pan Cogito: Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz Pan Cogito myśli o powrocie do rodzinnego miasta Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy Pan Cogito szuka rady Przesłanie Pana Cogito Ta witryna korzysta z plików cookies w celu realizacji usług zgodnie z polityką prywatności. AKCEPTUJ

nad wierszem Herberta Pan Cogito o postawie wyprostowanej i na pewno nie sprzyja to precyzji wywodu. Źródłem nieporozumień może być również sugerowana tożsamością na zwy więź między „actant-sujet” i mającym już długą tradycję w badaniach teoretycznolite- rackich pojęciem podmiotu lirycznego.

Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta „Pan Cogito o postawie wyprostowanej”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poety w Wikipedii. lp tekst interpretacja 1 1 W Utyce obywatele nie chcą się bronić Utyka to starożytne miasto (obecnie w Tunezji) będące pod kontrolą Kartaginy. Podczas III wojny punickiej Utyka poddała się, co doprowadziło do upadku Kartaginy i przejęcia władzy przez Rzym. Wiersz został podzielony dwie części, 9 i 11 strof, łącznie 20 strof. Pierwsza część pokazuje sytuację i zachowanie obywateli Utyki. Podmiot liryczny niczym reporter relacjonuje w 9. strofach, co ważnego stało się w Utyce: obywatele podjęli decyzję o zaniechaniu obrony. w mieście wybuchła epidemia/ instynktu samozachowawczego – instynkt samozachowawczy to wrodzona i niezależna od woli człowieka siła nakazująca się bronić przed niebezpieczeństwem; odruch bezwarunkowy; świątynię wolności/ zamieniono na pchli targ – wolność jest największą wartością ludzkiego życia, bez niej czujemy się jak potrzasku, pułapce, nigdy nie osiągając szczęści i spokoju ducha; bez wolności stajemy się niewolnikami. Zamiana świątyni na pchli targ symbolizuje rezygnację z wolności, zgodę na niewolę. senat obraduje nad tym/ jak nie być senatem – parlament to owoc i dowód demokracji, rządów ludu. Jego rezygnacja z rządzenia oznacza upadek równości obywateli. obywatele/ nie chcą się bronić/ uczęszczają na przyspieszone kursy/ padania na kolana – kursy padania na kolana to ironiczne oskarżenie mieszkańców o tchórzostwo i zdradę Kartaginy. Rezygnując z walki, obywatele Utyki staną się niewolnikami Rzymu. Z pewnością zdają sobie z tego sprawę, więc podmiot liryczny szydzi z ich postawy. w oczekiwaniu na nowego pana – wroga uczą się poddańczych ukłonów i mów, zakopują majątek, aby nie okradziono ich z niego; szyją białe sztandary i uczą swoje dzieci kłamać, aby nie zdradziły ich strachu i miejsc schowania majątku; w ósmej strofie widzimy już otwarte bramy miasta, ale wróg jeszcze nimi nie wkracza, póki co wiatr rozwiewa tam tylko piasek; poza strachem i oczekiwaniem bez obrony na rzymskie wojska, trwa życie z targiem i korupcją. Rozpoczyna się druga część złożona z 11 strof. Pojawi się Pan Cogito i teraz obserwujemy jego zachowanie i pragnienia: Pan Cogito chciałby zachować się odpowiednio do sytuacji; spojrzeć losowi w oczy; jak zrobił to Katon Młodszy – popełnił samobójstwo, gdyż uważał, że nie ma szans na zwycięstwo; Cogito nie ma miecza jak Katon ani pieniędzy, aby ochronić rodzinę, wysyłając ją poza teatr działań zbrojnych, nad morze; podobnie jak inni czeka na wroga, chodząc nerwowo po pokoju; wbrew radom stoików nie chce przyjmować losu, wolałby walczyć: „mieć ciało z diamentu” – twarde i niezwyciężone; spogląda na „słońce Republiki” – znaki Rzymu, które zachodzą – zbliżają się i przejmują władzę; Pan Cogito spodziewa się śmieci; rozmyśla nad pozycją, w jakim miałby odejść, ostatnim słowem, jakie wypowie; nie kładzie się do łóżka, bojąc się nagłej śmierci – „uduszenia we śnie”. pragnie do końca być świadomy rzeczywistości; „los patrzy mu w oczy” a następnie w miejsce, gdzie była głowa. Pan Cogito pragnąłby zachować się jak Katon. Tłumaczy się jednak, iż nie ma miecza, więc żyje ze strachem na twarzy, spodziewając się śmierci z rąk Rzymian. W efekcie traci głowę, co można odczytać metaforycznie i dosłownie. W obu wypadkach przegrywa. Jeśli zginie z rąk wrogów, przed którym upadł na kolana jak inni, nie zapisze się w kronikach i pamięci miasta jako bohater. Jeśli nie zginął, lecz stracił głowę dla nowego władcy, niewiele to zmieni, straci honor i wartości, w które wierzył. Praktycznie już go nie ma, bo cokolwiek się nie stanie, przegra. Nie ma szans na życie w postawie wyprostowanej, będzie niewolnikiem 2 w mieście wybuchła epidemia instynktu samozachowawczego 3 świątynię wolności zamieniono na pchli targ 4 senat obraduje nad tym jak nie być senatem 5 obywatele nie chcą się bronić uczęszczają na przyspieszone kursy padania na kolana 6 biernie czekają na wroga piszą wiernopoddańcze mowy zakopują złoto 7 szyją nowe sztandary niewinnie białe uczą dzieci kłamać 8 otworzyli bramy przez które wchodzi teraz kolumna piasku 9 poza tym jak zwykle handel i kopulacja 10 2 Pan Cogito chciałby stanąć na wysokości sytuacji 11 to znaczy spojrzeć losowi prosto w oczy 12 jak Katon Młodszy patrz Żywoty 13 nie ma jednak miecza ani okazji żeby wysłać rodzinę za morze 14 czeka zatem jak inni chodzi po bezsennym pokoju 15 wbrew radom stoików chciałby mieć ciało z diamentu i skrzydła 16 patrzy przez okno jak słońce Republiki ma się ku zachodowi 17 pozostało mu niewiele właściwie tylko wybór pozycji w której chce umrzeć wybór gestu wybór ostatniego słowa 18 dlatego nie kładzie się do łóżka aby uniknąć uduszenia we śnie 19 chciałby do końca stać na wysokości sytuacji 20 los patrzy mu w oczy w miejsce gdzie była jego głowa nie kładzie się/ do łóżka/ aby uniknąć/ uduszenia – jak prokonsul w innym wierszu Herberta. Zadania do wykonania Interpretacja Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów. Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić? Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka? Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego? Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku. Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko. Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej. Budowa i gramatyka Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania. Określ gatunek liryki i wiersza. Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła. Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy? Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu. Budowa wiersza To wiersz wolny stroficzny, składa się z 20 strof i został podzielony na dwie części. W pierwszej widzimy sytuację obywateli Utyki, w drugiej Pana Cogito, bohatera całego cyklu poezji Herberta. Do przemyślenia Tytuł wiersza skłania do refleksji na temat „postawy wyprostowanej”, o czym zapomnieli zupełnie obywatele Utyki i Cogito. Oznacza ona wiarę w swoje wartości i otwartą pogardę dla śmierci, gdy w grę wchodzi walka o wolność. Dlaczego podmiot uważa wolność za taką ważną? Bez niej obywatele Utyki, poddani Kartaginy, zostaną niewolnikami lub może nawet zginą, bo nie ma gwarancji na to, że wróg zbliżający się do bram miasta zachowa wszystkich przy życiu. Nawet jeśli tak się stanie, będą zmuszeni do poddaństwa. Ktoś zapyta: „Ale o co tyle hałasu, po co umierać w bitwie bez szans?”. No właśnie dlatego, że społeczeństwo ma świadomość widma śmierci lub niewolnictwa. Skoro trwa wojna i nie ma szans na zwycięstwo, dowodem decyzja Katona, to po co umierać? Jak by nie postąpili obywatele Utyki, naraziliby się na śmierć. Czy można ich krytykować za to, że marzyli o wolności i woleli mieć nadzieję, że Rzymianie obejdą się z nimi łagodnie? Raczej nie. Podobnie za poddanie się i odmowę walki dla Kartaginy. Czyli patriotyzm nie jest ważnym elementem życia społecznego? Jest, ale czasami rozsądek bierze górę. W przypadku Cogito nie zawiódł go daleko, zdradził, upokorzył siebie i stracił honor lub/i głowę. Pragnąc żyć „na wysokości sytuacji” możemy sprzedać duszę diabłu niczym Twardowski, więc nie warto potępiać obywateli Utyki tak beznamiętnie. Życiowe inspiracje W wielu filmach sensacyjnych i kryminalnych pojawia się motyw napadu na bank. Wpada więc do budynku kilku zamaskowanych bandytów, strzela w powietrze z broni palnej, ostrzegając, że jest to napad i żeby wszyscy klienci obecni w sali zachowywali się racjonalnie. Często też pojawia się ktoś odważny, strażnik sięgający po broń lub pracownik do guzika alarmowego i wówczas słychać głos napastnika: „Nie próbuj być bohaterem, to się nie opłaca”. W istocie każdy chłopak oglądając podobne akcje filmowe, chciałby mieć super moce i uratować ludzi przed złoczyńcami. Nie warto, bo oni przychodzą uzbrojeni po zęby, są zdeterminowani usunąć każdą przeszkodę, jaką los postawi im na drodze do obrabowania banku. Każdą… Jako zwykły człowiek mogę przeciwstawić się złu, ale muszą je najpierw zauważać.

„Pan Cogito o potrzebie ścisłości” 1 Pana Cogito niepokoi problem z dziedziny matematyki stosowanej trudności na jakie napotyka przy prostych operacjach arytmetycznych dzieci mają dobrze dodają

Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta „Przesłanie pana Cogito”. Poznaj informacje o epoce współczesności i biografię poety w Wikipedii. tekst interpretacja Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę „Przesłanie pana Cogito” – Pan Cogito (cogito z łac.: myśleć) nakazuje komuś, drugiej osobie, pokoleniom, każdemu, nam (?) iść do ciemnego kresu po nagrodę (złote runo) nicości… Oznacza to być może wyobrażenie o nagrodzie, która de facto nią nie jest – nie ma nagrody za przeżycie swego życia. Zatem nie będzie nagrody za bycie dobrym, heroicznym. Cogito nakazuje ludziom, aby szli przez życie w postawie wyprostowanej. Człowiek wyprostowany w „Przesłaniu pana Cogito” to jednostka odważna w przeciwieństwie do tych, którzy padają na kolana – uginają się one ludziom słabym, przerażonym, napełnionym strachem, niepewnymi swoich racji, pozbawionym charakteru, uległym itd. „Padanie na kolana” to oznaka poddaństwa i słabości. Ów ocalały z tragedii człowiek – bohater tego dzieła, być może sam podmiot liryczny – powinien dać świadectwo tego, co się stało, świat koniecznie musi poznać prawdę. Człowiek ten ma być odważny w głoszeniu prawdy o tragedii, jakiej był świadkiem. Być może jest to aluzja do koszmaru II wojny światowej, ale czy tylko? Zob. „Ocalonego” Tadeusza Różewicza. Gniew ocalałego nie jest ważny. Nie powinien przesłaniać mu prawdy o świecie, lecz prowadzić ku niej. Ma też bronić wszystkich, którzy cierpią. Z pogardą będzie zwracał się do tchórzy, szpicli i zdrajców – to aluzja do ludzi upadłych, godzących się na postawę „na kolanach” (służalczą) lub też z wyrachowaniem czerpiących z niej zyski. Wojna tworzy dogodne środowisko do pojawianie się tego typu złych cech u ludzi. To samo dzieje się, gdy teoretycznie trwa pokój, ale powstają elity władzy opartej na aparacie przemocy. Wojnę czy też walkę z nimi może podjąć tylko człowiek mocny wewnętrznie. Słudzy aparatu władzy, ci bezwartościowi ludzie wygrają, zdaniem Cogito. Jednostka w zetknięciu z nimi przegrywa. Prawdopodobnie to oni pochowają „ocalałego”, posypią jego trumnę ziemią. Czy to jest sprawiedliwe? A czy w ogóle istnieje sprawiedliwość? Kolejne z przesłań Cogito dotyczy wybaczania. Jego zdaniem nie można wybaczać w imieniu tych, którzy zostali o „świcie zdradzeni”. Jest to aluzja do ofiar II wojny. Komunikaty medialne z 1939 r. rozpoczynały się zdaniem: „O świcie Niemcy napadły na Polskę”. Polska miała wówczas sojuszników, którzy jednak „nie chcieli umierać za Gdańsk” – taka była postawa np. francuskiego społeczeństwa. „Zdradzeni” to być może też wszyscy ci oszukani przez historię, ginący w czasach pokoju po wojnie, ścigani za odmienne poglądy polityczne przez rodaków, reprezentantów władzy socjalistycznej wzorowanej na radzieckiej. Ocalały ma strzec się dumy i nagród za swoje prawe postępowanie. Pan Cogito nakazuje więc bycie skromnym. Człowiek powinien też kochać wszystkich i wystrzegać się „oschłości serca”. Serce jest symbolem miłości bliźniego, zatem każdy z ludzi ma obowiązek odnosić się do drugiej osoby, innych ludzi z szacunkiem. Źródło zaranne w „Przesłaniu pana Cogito” może symbolizować początki świata, Boga lub naturę. Cogito nakazuje kochać je. Ptak o nieznanym imieniu i zimowy dąb mogą oznaczać całą przyrodę. Nie potrzebuje ona człowieka i świetnie sobie bez niego radzi. Nakazem Cogito jest ruch. Człowiek ma wstać i iść, wtopić się w cywilizację, powtarzać wszystko to, co wymyśliła ludzkość. Zdobędzie w ten sposób dobro, którego nie zdobędzie – będzie prawdopodobnie miał tylko wrażenie zdobywania. Możliwe, że jest to aluzja do wiecznej pogoni za majątkiem i luksusem. Wszelkie te dobra nie mają żadnej wartości. To, do czego człowiek dąży, jest nieosiągalne, utopijne. Człowiek nigdy nie będzie ideałem, dlatego „zdobywamy dobro, którego nie zdobywamy”. Być może nie zdobywamy, ponieważ nie zauważamy dobra drzemiącego wewnątrz człowieka, a poszukujemy go poza sobą? Człowiek dobry może zostać mimo wszystko wyśmiany. Bo ludzie są cyniczni i chłoszczą śmiechem każdego, kto się w jakiś sposób wyróżnia. Zakończy swój żywot na śmietniku – symbol zapomnienia – tylko w ten sposób, żyjąc i wciąż idąc, może zyskać chwałę dawnych przodków: Gilgamesza (bohater mitologii sumeryjskiej, miasta Urk), Hektora (bohater mitologii greckiej, miasta Troi), i Rolanda (bohater francuskiej literatury średniowiecznej) – postacie symbolizujące najstarsze cywilizacje Europy. Ma być wierny i iść, czyli żyć, po prostu, ale zgodnie z nakazem miłości i uczciwości wobec innych. idź wyprostowany wśród tych co na kolanach wśród odwróconych plecami i obalonych w proch ocalałeś nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać świadectwo bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych niech nie opuszcza cię twoja siostra Pogarda dla szpiclów katów tchórzy – oni wygrają pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzuca grudę a kornik napisze twój uładzony życiorys i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie strzeż sie jednak dumy niepotrzebnej oglądaj w lustrze swa błazeńską twarz powtarzaj: zostałem powołany – czyż nie było lepszych strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy światło na murze splendor nieba one nie potrzebują twojego ciepłego oddechu są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy czuwaj – kiedy światło w górach daje znak – wstań i idź dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów Bądź wierny idź Zadania do wykonania Interpretacja Dzięki poezji uczymy się nazywać świat, wzbogacając słownictwo i wrażliwość. Wyobraź sobie, że jesteś autorem tego wiersza i chcesz wyjaśnić kilka ważnych spraw. To będzie Twoje osobiste odczytanie ukrytych w tekście sensów. Używając pięciu zdań pojedynczych (z orzeczeniem czasownikowym) lub więcej, wyjaśnij: jaką ważną wiedzą chcesz się podzielić? Nazwij przedstawione doświadczenia, emocje i oceń czy mają pozytywny wpływ na człowieka? Które ze zdań, wersów (możesz zacytować) uważasz za najważniejsze i dlaczego? Napisz zdanie będące głównym przesłaniem całego wiersza. Przekształć je na slogan czy życiową maksymę, którą chętnie zapiszesz w swoim pamiętniku. Oceń, czy wiersz może się podobać? Uzasadnij stanowisko. Zobrazuj graficznie główną myśl za pomocą pracy plastycznej lub multimedialnej. Budowa i gramatyka Do czasów pojawienia się wiersza wolnego, utwory liryczne miały budowę regularną, rytmikę i rymy jak współczesne piosenki pop, rap, reggae i in. Nic w tym dziwnego, poezja pochodzi od pieśni i śpiewania. Określ gatunek liryki i wiersza. Zbadaj nastrój kolejnych części i całego dzieła. Wypisz pierwszy, trzeci, piąty wyraz z wiersza i określ, jakie to części mowy? Wypisz z wiersza pięć kolejnych orzeczeń czasownikowych i/lub złożonych. Z każdym ułóż po jednym zdaniu. Budowa wiersza Wiersz składa się z 14 strof o liczbie wersów kolejno: 2, 2, 2, 2, 2, 4, 2, 3, 5, 2, 4, 2, 3, 1. Jest to wiersz nieregularny, bez rymów i powtarzającej się liczby sylab w wersach. Przypomina manifest lub też jest apelem, wezwaniem skierowanym do adresata. Świadczą o tym zwroty bezpośrednie do czytelnika: „Idź dokąd poszli tamci”, „idź wyprostowany”, „niech nie opuszcza cię” i inne. Środki stylistyczne epitety: ciemny kres nicości, ostatnia droga, wyprostowany, odwróceni plecami, obaleni w proch, ostateczny rachunek i inne. porównania: twój „bezsilny niech będzie jak morze”, „powtarzaj je z uporem jak ci co szli przez pustynię”. metafory: „do ciemnego kresu po złote runo nicości”, „wśród tych co na kolanach wśród odwróconych plecami”, „niech nie opuszcza cię twoja siostra Pogarda” i inne. Najważniejsze w życiu jest życie. Do przemyślenia Kodeks, Dekalog, Przesłanie, Testament – tak, to są w pewnym sensie synonimy. Poeta jako Pan Cogito (istota myśląca) podobnie jak Dekalog w Starym Testamencie próbuje wytyczać drogę prawdziwej etyce dla świata, w którym pojęcia prawda i fałsz, dobro i zło zacierają się. To wyraźna aluzja do systemów totalitarnych, do socjalizmu, w jakim musiał żyć poeta i pokolenia Polaków. Wiersz powstał w 1974 roku i ukazał się w tomiku „Pan Cogito”. W „Przesłaniu…” jest tak naprawdę wiele norm, jakie dla podmiotu lirycznego wydają się istotne. Najważniejsze z przesłań Cogito to: „Idź„. Nakaz ten można tłumaczyć różnorodnie podobnie jak cały wiersz. Oto kilka z możliwych interpretacji, które łącznie świadczą o wielkości tego poetyckiego testamentu: 1. Przesłanie uniwersalne pana Cogito to nakaz moralny dla wszystkich, którzy przeżyli katastrofę jakiejkolwiek wojny. Ich zadanie jest proste, mają mówić głośno o swojej tragedii, jaką przeżyli, aby inne i kolejne pokolenia (narody) mogły z tej wiedzy skorzystać. W ten sposób unikną waśni, przelewu krwi, zagłady. Wyciągną wnioski z historii i naukę. To jest też forma hołdu dla tych, którzy zostali zamordowani. 2. Przesłanie może dotyczyć każdego, kto został „obudzony nad ranem” – można to potraktować jako aluzję do II wojny światowej, choć wiersz powstał blisko 30 lat po wojnie – być może to konieczna wówczas maska. Bardziej jest ostrzeżeniem przed skutkami systemu totalitarnego, którego ofiary są równie liczne. Aparat komunistycznego terroru właśnie wczesnym rankiem, gdy ludzie jeszcze spali, dokonywał największej liczby aresztowań przeciwników systemu i „wrogów ludu” – jak nazywano ludzi mających odwagę myśleć samodzielnie i buntować się wobec władzy. To o ich ofierze nie można zapominać. Za walkę z systemem nie otrzymali żadnych nagród. 3. Przesłanie mówi o odwadze, o postawie wyprostowanej, odrzuceniu wszelkich nadziei i błagania, bo los, Bóg i tak zrobi to, co uzna za słuszne, a nie to, o co proszą ludzie i o czym marzą. Na kolanach można znajdować się z dwóch przyczyn: modlitwy i spolegliwości wobec innych. Obie te postawy człowiek powinien odrzucić. Złote runo nicości oznacza ten sam kres dla wszystkich i chyba jest negacją wiary w to, że po śmierci czeka człowieka raj. Pan Cogito ostrzega, aby nie marnować życia na marzenia o życiu wiecznym, gdyż ono nie istnieje. Pamiętamy, że starożytna filozofia odrzuciła istnienie mitycznego, czyli religijnego początku świata. 4. Człowiek nie ma upoważnienia do tego, aby wybaczać krzywdy uczynione innym. Współcześnie żyjący Polacy nie mają prawa na przykład, by wybaczać komuś, kto dokonał zbrodni na naszych przodkach. Żyjący nie mają prawa wybaczać w imieniu pomordowanych – np. w imieniu ofiar wojen, ofiar holocaustu, zbrodni systemów politycznych i ludobójstwa. Wstrząsający film o traktowaniu zwykłych obywateli przez system totalitarny „Przesłuchanie” (1982) pokazuje, jaką wartość ma wolność. (foto: 5. Przyjęcie do grona zimnych czaszek to w zakończeniu wiersza konstatacja, że każdy umrze, ale też nadzieja, że człowiek może w trakcie swojego życia osiągnąć coś wartościowego, jak inżynierowie i twórcy dawnych cywilizacji. Wiersz Z. Herberta ma nastrój minorowy, poważny, a jego przesłanie jest pesymistyczne. Odziera odbiorcę z nadziei na beztroskie życie. Ocaleni z tragedii mają dać świadectwo, czas szybko mija, ale i tak wszystkich spotka śmierć, od której nie uciekniemy. Brak nadziei na życie wieczne, w wierszu nie pojawia się Bóg sprawiedliwy i Jego sąd ostateczny dodatkowo przygnębia odbiorcę, skłaniając do refleksji. Polecenie „Idź” można tłumaczyć jako „żyj” – to jedyne zadanie człowieka: sensem życia jest samo życie bez żadnej nadbudowy i filozofii. Ma być ono uczciwe i prawe, z pogardą patrzące na tchórzy i szpicli – ludzi o złym obliczu, którzy często niesprawiedliwie wygrywają. Herbert nie precyzuje, komu lub czemu ma być wierny człowiek. W ostateczności liczy się tylko bycie odważnym. Być może ta odwaga tyczy się życia i postępowania (stawianie sobie wyzwań i realizację ich). Zadaniem człowieka jest po prostu żyć – czyli iść. Życiowe inspiracje „Obywatel Piszczyk” (1989) to dobry i uczciwy człowiek, którego życiowy pech polega na tym, że… jest dobry i uczciwy właśnie. Gdyby zamienić w wierszu czasowniki pisane w drugiej osobie i w trybie rozkazującym na czasowniki w pierwszej osobie w czasie przeszłym, otrzymalibyśmy pamiętnik oraz kredo twórczości i życia Zbigniewa Herberta. „Przesłanie pana Cogito” ukazuje człowieka uczciwego, który zawsze starał się być sobą. Zdawał sobie sprawę z faktu, iż ocalał z pożogi wojennej nie po to, by zapominać i rozgrzeszać zbrodniarzy. Miał poczucie misji dawania świadectwa niczym podmiot liryczny wierszy Tadeusza Różewicza, który „ocalał, mając 24 lata”. Herbert doskonale rozpoznawał system polityczny, czas, w jakim żył i nigdy nie poniżał się, aby piąć się po szczeblach kariery kosztem zdrady własnych ideałów. To Herbert właśnie nie padł na kolana i przez całe swoje życie szedł wyprostowany mimo szpicli i szykan, mimo strachu i zdrajców, którzy w każdej chwili gotowi byli go niszczyć. Z obserwacji życia wiedział, że takie właśnie fałszywe jednostki kiedyś przyjdą na jego grób, ale nie oni wygrają. Miał rację. Współtwórcy reżimu, który wyznaczał „moralne zasady” w ustroju socjalistycznym drżą współcześnie, aby nowa Polska, po 1989 roku nie przypomniała sobie o ich postępowaniu – zob. termin dekomunizacja? Herbert miał świadomość wartości swojej poezji, domyślał się, że przetrwa w niej. Dlatego właśnie był wierny sobie i szedł… Przykład jego biografii może być zawsze wzorem do naśladowania. Trzeba żyć i być wiernym ideałom niesienia dobra także innym. Jerzy Zelnik – zobacz koniecznie Sceny Faktu Teatru Telewizji „Śmierć rotmistrza Pileckiego” (reż. R. Bugajski).

Dans le poème présenté, Monsieur Cogito de la position debout de Z. Herbert, nous observons essentiellement deux choses :: le vouloir mis en doute et le vouloir nié. La problématique du vouloir est traitée différemment selon sa manifestation dans le discours poétique polonais récent. Là où elle apparaît, où le lexème appar- YcZvsi6.